Afgelopen donderdag was het festival Lunalia 2023 gewijd aan het werk van Karel Goeyvaerts (1923 – 1993), de Belgische componist die in zijn carrière alle kleuren van de regenboog heeft gezien. Een oefening in muzikale meertaligheid.
Het ensemble I Solisti (dirigent Filip Rathé), Liesbeth Devos (sopraan) en Jan Michiels (piano) gaven in zes stukken een overzicht van het latere, meer toegankelijke werk van Goeyvaerts, aangevuld met een creatie voor piano en ensemble van Tim Mulleman.
De samenstellers van het programma hebben zich vooral laten leiden door de werken die dienden als bouwstenen voor Goeyvaerts’ opera Aquarius. Hieraan heeft hij de laatste tien jaar van zijn leven gewerkt. Daarmee is Goeyvaerts dan ook de geschiedenis ingegaan. Liesbeth Devos beet de spits af met Les Voix du Verseau (1985), een liedcyclus die fungeert als schetsboek voor zijn opera Aquarius (1993). Het taalgebruik is grotendeels onbepaald met enkele flarden Engels en Duits, waardoor veel afhangt van de suggestieve talenten van de solist. Bij Devos was dat in goede handen deed zij wat haar te doen stond: kleur en sfeer brengen. Daarin sloot zij goed aan met het instrumentaal ensemble. Een goede vondst was haar opstelling tussen de instrumenten waardoor de vocale en instrumentale bezetting een geheel vormden. Dat werkte. Een verrassing was Plikonamu Micucona voor koperblazer en piano (1979), oorspronkelijk geschreven als verplicht nummer voor deelnemers aan een muziekwedstrijd van de toenmalige bank Gemeentekrediet. Trombonist Jan Smets bleek met een open en messcherpe interpretatie even enthousiast als de componist te zijn.
Taligheid
Taal in geschrift, in gesproken en gezongen woord, in muziek – taligheid in al zijn gedaanten lijkt het leidmotief van Karel Goeyvaerts. Zo ook in La Flûte de Jade een liedcyclus voor sopraan en piano op Franse vertalingen van Mandarijnse teksten. De cyclus dateert van 1949 en vertoont nog enkele sporen van de twaalftoonstechniek die Goeyvaerts in zijn beginjaren hanteerde. Liesbeth Devos was, merkwaardig genoeg, het meest expressief in de pianissimo-delen maar de kleur bleef over het algemeen hangen in hetzelfde palet. Jan Michiels (piano) begeleidde haar zachtjes stuwend en nergens opdringerig. Een korte maar heftige portie lyriek kregen de toehoorders geserveerd in een blaasduet voor fluit en (bas)klarinet in de ode aan drie met Goevaerts bevriende collega’s Voor Harrie, Harry en René (1990). Fluitist Lieve Goossens en klarinettist Tomonori Takeda gaven een onbekommerd, springerig en dynamisch stukje speelplezier ten beste. Zij deden eer aan de combinatie van fluit en basklarinet die elkaar in de liefde vonden op de momenten dat zij zich –bien étonnés– in dezelfde toonregisters aantroffen. In Escale à Bahia voelde de sopraan zich hoorbaar thuis. Begeleid door fluit en cello (Jan Sciffer) gaf Devos gestalte aan de veelzijdigheid van de Braziliaanse cultuur en natuur op tekst van de reizende Zwitsers-Franse dichter Blaise Cendrars. De soepele zwerftocht door de Braziliaanse jungle bleek een adequate inleiding tot de strakke Litanie I voor piano, door Jan Michiels. Het is een minimalistisch repetitief stuk waarin de tijdsmodules achtereenvolgens worden gevuld en leeggemaakt met motieven. Aan volume geen gebrek, minstens mezzoforte met een voorkeur voor fortissimo en waar mogelijk nog een beetje meer. Gelukkig was Jan Michiels de uitvoerder. Hij is niet alleen bekend als meester van het pianissimo maar is ook in staat om luide muziek hoorbaar te houden. Dat kwam van pas en het resultaat was een gezaghebbende uitvoering waarbij de fortissimo’s strak in ’t pak bleven. Dat is geen geringe prestatie, zeker niet in de Mechelse barokkerk Sint-Pieter-en-Paul waar galm riskeert te verworden tot akoestische brij. Maar Jan Michiels hield het stevig in de hand.
De avond werd afgesloten met de creatie van Movement for piano and ensemble van de Belgische componist Tim Mulleman (°1993). Het stuk bevat referenties aan Litanie I van Goeyvaerts en is geschreven in opdracht van I Solisti. Na een chaotisch en volumineus begin, waaraan men kon horen dat Mulleman compositielessen heeft gevolgd bij Annelies Van Parys, volgde een gevoelige passage met een druppelende piano (Jan Michiels) en vederlichte trillers die de ruimte vrijmaakten voor twee strijkers. De trombone maakte gebruik van vier verschillende dempers waardoor de nuance maximaal werd opgedreven. De piano speelde zo nu en dan passages uit Litanie I, eerder overkomend als knipoog dan als thema. Een lang aangehouden klaagzang van tutti en een strak ritmische piano leidden de toehoorders naar het einde waarin Goeyvaerts eerder suggererend dan manifest aanwezig bleef. Zo had hij het misschien het liefst gezien.
WAT: 100% Goeyvaerts
WIE: I Solisti (Filip Rathé, dirigent), Jan Michiels (piano), Liesbeth Devos (sopraan), Mark Delaere (interventies)
WANNEER: 27 april, Pieter-en-Paul-kerk, Mechelen
ORGANISATIE: Lunalia 2023, Festival van Vlaanderen Mechelen
AGENDA:
MATRIX (Centrum voor nieuwe muziek) heeft een pop-up expo Karel Goeyvaerts Gespiegeld lopen in het Cultuurcentrum Mechelen, Minderbroedersgang 5.
Tot 7 mei.
Klara heeft dit concert opgenomen. Uitzending op 8 juni, 100ste verjaardag van Karel Goeyvaerts
FOTO’S: © Wynold Verweij