**** Het label Nimbus Records bracht een eerste cd uit met solo pianomuziek van Julius Röntgen. Dank zij pianist Mark Enderson, een heuse ontdekking.
**** Het label Nimbus Records bracht een eerste cd uit met solo pianomuziek van Julius Röntgen. Dank zij pianist Mark Enderson, een heuse ontdekking.
De muziekgeschiedschrijving heeft Röntgen samen met Robert Volkmann, Friedrich Kiel, Carl Reinecke, Max Bruch, Josef Gabriel Rheinberger en Hermann Goetz tot de Fortführung der Klassik van Brahms gerekend. Dit omdat er in de 19de eeuw ook de progressieve Neudeutsche Schule bestond van Liszt en Wagner, Joachim Raff, Peter Cornelius, Alexander Ritter, Felix Draeseke en Wendelin Weißheimer. En, zoals u merkt, moeten de meesten van de componisten nog herontdekt worden. Dit is ook het geval met Julius Röntgen.
Julius Röntgen behoorde tot een bijzonder muzikale familie. De Nederlandse violist Engelbert Röntgen uit Deventer werd concertmeester van het Gewandhausorchester in Leipzig. Hij huwde met de pianiste Fredrika Pauline Klengel, de dochter van Moritz Klengel, violist van het Gewandhausorchester. Hij werd de vader van de Nederlands-Duitse pianist en componist Julius Röntgen (1855-1932). Julius Klengel, de legendarische cellist en leraar van o.a. Gregor Piatigorsky aan het Thüringer Konservatoriums für Musik in Erfurt, was een neef van Julius’ moeder. Julius had ontzettend veel talent. Liszt sprak over een kleine Wundermann. Uit Julius’ eerste huwelijk met Amanda Maier werden twee zonen geboren die allebei musicus werden. Julius jr. werd violist en Engelbert werd cellist in het orkest van de Metropolitan Opera in New York. Met hen vormde vader een trio.
Uit zijn tweede huwelijk met de pianiste Abrahamine des Amorie van der Hoeven (Röntgen was op 39-jarige leeftijd weduwnaar geworden), werden vijf kinderen geboren waarvan er drie musicus werden. Johannes werd pianist, Edvard Frants werd cellist en Joachim werd violist. Ook zij vormden een trio. Een andere zoon die de voornamen in de andere volgorde kreeg, Frants Edvard, (de naam Edvard haalde vader bij Grieg), werd architect en bouwde de Villa Gaudeamus in Bilthoven (nabij Utrecht) voor zijn ouders. Wilhelm Röntgen, de ontdekker van de röntgenstraling, was een achterneef van de vader van de componist.
Nederland als tweede thuisland
Julius Röntgen was concertpianist en was net als zijn goede vrienden Grieg en Brahms, ook bekend als begeleider. Hij was nl. de pianobegeleider van de violisten Joseph Joachim en Carl Flesch, van de bas-bariton Johannes Messchaert en van zijn leerlinge, de sopraan Aaltje Noordewier-Reddingius, en van de cellist Pablo Casals. Twee namen onder hen laten vermoeden dat er een duidelijke link was met Nederland. Dat was ook zo. Röntgen maakte carrière in Nederland. Hij richtte als 28-jarige in 1883 samen met de violist Frans Coenen, Johannes Messchaert en Daniël de Lange, de leider van het toen befaamd Nederlandsch A Capella Koor, het Amsterdams Conservatorium op en vijf jaar later ook het Concertgebouw. In 1913 werd hij directeur van het Amsterdams Conservatorium. Hij dirigeerde in Amsterdam ook de zangvereniging Excelsior en de Amsterdamse afdeling van de Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst.
Omdat Nederland zijn tweede thuisland werd, liet Röntgen zich graag door de Nederlandse folklore inspireren. Zo componeerde hij o.a. Oud-Nederlandsche dansen (arrangementen van dansen uit de bundel Danserye van Tielman Susato), de Suite Oud-Nederland, Holländisches Volksleben, Boerenliedjes, Boertige Suite en in 1919 de op deze cd opgenomen suite “Buiten” voor piano op. 65. Vandaar dat Röntgen al eens de Nederlandse Brahms wordt genoemd.
Mark Anderson
Mark Enderson koos voor deze eerste cd voor een suite, variaties, romancen en een bundel van tien Hollandse genrestukken. Tot de suite “Buiten” behoren een guitig en charmant boerinnetje, een mysterieus Kasteel van Ratboud (het kasteel in Friesland van Floris V) dat niet veel moet onder doen voor Moessorgski’s Il vecchio castello, sfeervolle duinvlinders en een uitgesproken impressionistisch droomgeluid en zeestemming. Een unieke Klompenfuga besluit deze picturale suite in de geest van de 19de eeuwse Hollandse meesters der schilderkunst.
Het akkoordenspel van de Entrata tot de Suite op. 7 bezit de Heiterkeit van Schumanns Florestan. Het is de verklanking van die typisch Duits romantische frohgemute, aufgelockerte Stimmung. Het Andantino uit die Suite op. 7 en het prachtige Andante espressivo uit de Drie Romances op. 32 uit 1904, zijn dan weer voorbeelden van de Duitse, tedere en intieme hartelijkheid van een 18 jarige jongeman uit het Leipzig van 1873. Julius Röntgen was 19 wanneer hij deze componeerde. De toccata verklankt dan weer de uitbundigheid van de vrolijke maar edele volksaard. Het typisch Leipzigs contrapunt van de Passacaglia (finale van die suite) en van de tien variaties op een innemende Hongaarse csardasdasmelodie, bewijzen wat Grieg zei, dat de Brahmsianen de echte meesters der variatie waren. Röntgens pianocomposities zijn hoogtepunten van de Duitse romantische pianomuziek zoals die voorleefde in de keizertijd. Het zijn Nachklänge van Bachs Choralvorspiele en vooruitlopers van Busoni. Het zijn uitingen van de unieke 19de eeuwse, Duitse, intieme dichterlijkheid.
De Amerikaanse pianist Mark Anderson is Assistant Professor Piano en kamermuziek aan de University of British Columbia in Vancouver en Executive Director of New World Music Academy in Pleasanton, California. Zijn interpretatie laat horen dat deze toppianist die eerder o.a. de pianomuziek van Hans von Bülow opnam, zich het muzikaal jargon van de Duitse romantiek volledig eigen heeft gemaakt en dat hij de retorica van de muzikale volkstaal die verwerkt is in deze pittoreske klavierstukken, volkomen begrijpt. Hij geeft pianistisch de klank en de kleur weer waar ze om vraagt. Bijzonder mooi.
