Intense Ariodante

De vrouwonvriendelijke teksten tijdens de ouverture logen er niet om: het wereldbeeld van deze Schotse gemeenschap werd door geestelijken gedicteerd. Bijbelteksten werden misbruikt om diepgewortelde vrouwenhaat in te prenten. De vrouw bleek hier de oorzaak van alle zonden.

De teksten werden geprojecteerd, nadat de alom gerespecteerde geestelijke, Polinesso, een perverse schurk, zijn opwachting had gemaakt. Daarmee was de toon gezet. Polinesso was als vertegenwoordiger van de duisternis voortdurend op de bühne aanwezig, met gemene streken en lachjes, zelfs wanneer hij niets te zeggen of te zingen had. Pas bij zijn laatste snik zou hij zijn zondes opbiechten, waardoor de opera de conventionele wending naar het onwaarschijnlijke happy end kon nemen. Tot die tijd kon het publiek bijna vier uur lang genieten van Händels sterk dramatische vermogen om menselijke gevoelens in muziek te vertalen. De musici van Concerto Köln speelden markant, vol vaart, maar ook met prachtige, bedachtzame tempi waar de muziek introspectie vereiste.

Regie

Händel’s Ariodante is gebaseerd op de Canto’s IV-VI van Ludovico Ariosto’s Orlando Furioso. Hoe actueel het thema is van gemeenschappen, waar religieuze en rechtlijnige masculiene wetten de dienst uitmaken, maakte regisseur Richard Jones schrijnend duidelijk. Een Schotse gemeenschap, waar inteelt nog een grote rol speelde en waar louter roodharigen werden voortgebracht, bevolkte de bühne. Deze figuren keken en bewogen letterlijk en figuurlijk allemaal dezelfde kant op. Lof voor de choreografie! Ze leefden zonder eigen wil en waren overgeleverd aan een geestelijkheid, die gemene intriges niet schuwde.

Ridders en jonkvrouwen hoefde je niet te verwachten in deze enscenering. Jones maakte het thema van religieuze vrouwenhaat- en onderdrukking akelig voelbaar. Het liep dan ook niet goed af met Ginevra, ondanks het happy end dat de barokke operaconventies voorschrijven. Jones liet aan het eind zijn licht schijnen op de gevoelens van Ginevra.

Cast

De sterren van de voorstelling waren Anett Frisch als Ginevra en Sandrine Piau als Dalinda. Niet alleen vanwege hun overtuigende acteertalenten. Hun soepele stemmen brachten prachtige coloraturen voort, uiterst zuiver, fris, puur en uitstekend geïntoneerd. Anett Frisch wist met veel inlevingsvermogen een intense vertolking te presenteren van het dramatische scala aan gevoelens, dat haar personage doorliep. Dat liep uiteen van jubelende, intense vreugde in de eerste akte tot diepe wanhoop en eenzaamheid in de daarop volgende aktes.

Schitterend was de wijze waarop zij haar verlangen naar vaderliefde tot uitdrukking bracht aan de Schotse koning. Deze werd gespeeld door de bas Luca Tittoto. Zijn prachtige, grote stem was zelfs met de rug naar het publiek nog in staat de zaal te vullen. Qua personage was hij geknipt voor zijn rol. Een van de ontroerendste momenten in de opera was het moment dat hij de vermeende zelfmoord van Ariodante moest vernemen. Zijn twijfels en tweestrijd bij de berechting van zijn geliefde dochter Ginevra leverde eveneens diep doorleefde muziek op.

Bij de mannenrollen viel de stem van Odoardo op door het diepe, ronde geluid. De rechtschapen Lurcanio, als vertegenwoordiger van de Schotse wet, zong mooi, maar miste kracht. Datzelfde gold voor Sarah Conolly, die de titelrol van Ariodante voor haar rekening nam. Conolly, die haar sporen toch ruimschoots verdiend heeft, was in sommige coloraturen wat zwakjes te horen. Ze ontroerde diep met haar aria Scherza infida, waarbij je een speld kon horen vallen.

Sandrine Piau slaagde er uitstekend in om de onnadenkende Dalinda, die zich maar al te graag aan de liefde overgeeft, energiek neer te zetten. Haar liefdeslust heeft Händel vol ironie in snelle en beweeglijke muziek verklankt. De choreografie visualiseerde deze muzikale gebaren vol humor en spot.

De duistere Polinesso is bij Händel een hoveling, maar Jones zette hem neer als een duivelse geestelijke, die geen middel schuwt om Ariodante en Ginevra uit elkaar te drijven. Hij sleept Dalinda bovendien mee in zijn val. De lage alt, Sonia Prina, zette de in priestergewaad vermomde Hells Angel uitstekend neer. Prina zette haar soms lelijke gejammer bewust in als middel om haar snode plannen kracht bij te zetten. In de hogere tonen klonk zij overigens mooier.

Poppenspel

Origineel en treffend was de inzet van poppenspelers, die optraden aan het eind van elke akte, daar waar Händel voorzag in balletten met prachtige dansmuziek. De poppenspelers voorzagen het publiek van beelden, die zichtbaar maakten wat er in de personages omging en/of wat er in de volgende akte te gebeuren stond.

In de eerste akte met die onschuldige, pastorale en vreugdevolle sfeer leverde dat aandoenlijke taferelen op. Maar in de volgende aktes was de sfeer grimmiger, soms wat erg ver verwijderd van Händels opzet ook. Bij het uitbeelden van de pure, onschuldige Ginevra als sexy paaldanseres langs de kant van de weg, rijst toch de vraag of er geen fantasievollere uitwerkingen mogelijk zijn.

Decor

Een simpel decor waaraan vier uur lang niets veranderd wordt kan saai zijn, maar dat was het hier niet. Het decor bestond uit verschillende ruimtes, waarin verschillende constellaties en relaties ontstonden, die voor het publiek duidelijk waren. De spelers zelf konden echter niet zien wat er zich achter die deuren afspeelden. Het lummelige deurknopje had, gezien de kosten die men bij de Nationale Opera gewend is aan dit soort zaken te besteden (zie het televisieprogramma Bloed, Zweet en Aria’s) wel iets ingenieuzer in elkaar mogen zitten.

Regelmatig ontstonden er zgn. bevroren momenten, waarin een emotie bij een groep spelers werd stilgezet. Enerzijds misschien wat afleidend van de handeling, anderzijds een prima alternatief. Tijdens de lange da capo-aria’s was er in visueel opzicht in ieder geval voldoende te beleven.

Het actualiseren van het thema naar de huidige tijd voegt net dat element toe, waardoor je diep geraakt wordt door wat zich voor je ogen afspeelt. Barokopera’s hebben veelal een lange speeltijd nodig, maar na vier uur prachtige, diep-menselijke muziek van Händel had Concerto Köln wat mij betreft nog uren mogen doorspelen.