Adellijken zoals prins Georg Ignatius Lubomirski uit Polen en barones Joanna Stein die in 1737 huwden, wilden, net zoals iedereen trouwens, muziek op hun trouwfeest. Het verschil in zulke huwelijksmuziek zat hem onder meer in de gelegenheidscomposities, een soort serenades die balanceerden tussen een licht oratorium en een brave opera, die gecomponeerd werden.
Adellijken zoals prins Georg Ignatius Lubomirski uit Polen en barones Joanna Stein die in 1737 huwden, wilden, net zoals iedereen trouwens, muziek op hun trouwfeest. Het verschil in zulke huwelijksmuziek zat hem onder meer in de gelegenheidscomposities, een soort serenades die balanceerden tussen een licht oratorium en een brave opera, die gecomponeerd werden. Dat kon en kan de gewone burger zich niet veroorloven.
Een naam, een ring en wat mythologie: Il Diamante
De bruid kreeg toen en nu een mooie ring met liefst meer dan een blinkend steentje, diamant bijvoorbeeld en als ze dan nog Stein heet, dan heb je snel de inspiratie voor je serenade: Il Diamante. Hofdichter Stefano Benedetto Pallavicini (1672-1742) schreef de tekst en Jan Dismas Zelenka (1679-1745) componeerde de muziek die werd uitgevoerd door professionele orkestmusici en zangers. Het was een soort veredelde consumptiemuziek die geschreven was om één keer uit te voeren, misschien een tweede en in het beste geval een derde keer. Vandaag herontdekt men heel veel van die terzijde gelegde partituren en worden ze opnieuw tot leven gewekt, ook soms eenmalig tenzij ze, zoals Il Diamante, op cd worden opgenomen en in een concerttournee worden ingelast.
In De Bijloke was het luisteren naar dit werk, in een uitvoering van Ensemble Inégal (Tsjechië) en het Choeur de Chambre de Namur met een schare solisten waaronder niemand minder dan de countertenor Carlos Mena. Adam Viktora leidde het geheel. Ensemble Inégal is bij ons totaal onbekend en ook de naam van de dirigent zal de meesten onder u maar zeer weinig of niets zeggen, net als zowat alle solisten (Gabriela Eibenova, Hana Blazikova, Stanislava Michalcova en Marie Fajtova), Mena niet te na gesproken.
Groots kan je de compositie niet noemen. Zelenka herhaalt zich onophoudelijk en varieert op zijn eigen thema’s. De zangers krijgen allemaal hetzelfde stramien: even ‘inzingen’ met een recitatief dat de stembanden smeert en dan een bravoure-aria die uitpuilt van de versieringen en virtuose knepen die elke geschoolde zanger moet kunnen beheersen maar toch zijn/haar muzikaliteit op de proef stellen. De componist wilde er blijkbaar ook wat aan hebben en daar zit een verschil met de hedendaagse consumptiemuziek die zo gemakkelijk mogelijk moet zijn en geen inspanning mag vragen. Het orkest krijgt een sprankelende ouverture te vertolken en het koor mag afsluiten met een zuivere rijke laat-barokpartij.
Inégal, een onbegrepen begrip?
Of uw ondergetekende onvoorwaardelijk mee in de boot van de uitvoering stapte? Neen, het werd teveel een modernistische visie op de barok uitvoering. Iets à la Il Giardino Armonico: zeer snel, nadrukkelijke bas, veel forte en fortissimo en weinig andere nuancering met een overdreven contrast in de langzame delen. Je houdt er van of niet maar het is niet trouw aan de partituur en gebonden aan een tijdelijke trend om die muziek door een hedendaagse bril te zien. Hoe perfect de instrumenten ook bespeeld worden en de zangers ook zingen, de ziel van de muziek is te afwezig en dat vind ik een spijtige zaak. Inégal oftewel ‘Jeu inégal’ is een visie uit de tijd van de barok zelf en het ensemble ontleende er de naam aan. Het zou dan ook te verwachten zijn, dat er gespeeld zou worden in de trant van dat niet onbelangrijke begrip (zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Jeu_in%C3%A9gale). Het maakt immers de melodie levendiger en gebondener, ze ademt natuurlijker en krijgt meer warmte. Dingen die door het strikte en zo gehaaste spel van dit ensemble toch niet echt aan bod kwamen. Alhoewel… De cd’s van het ensemble zijn minder hard en zeker genietbaarder. Een aanrader is bijvoorbeel, jawel, Il Diamante (opgenomen in 2009 – Nibiru 01512232) en door het ensemble zelf uitgegeven in een reeks cd’s die gewijd zijn aan Jan Dismas Zelenka. De dirigent beseft dus dat er een verschil is tussen een werk in een concertzaal uitvoeren – en De Bijloke is een moeilijke zaal met die enorme echo – en het opnemen op cd zodat je het thuis rustig kan beluisteren. Een lepe kerel eigenlijk die weet hoe hij het publiek op zijn hand moet krijgen. Mag het? Ach ja, het is mij om het even. Het is aan de individuele concertganger om voor zichzelf uit te maken wat hij/zij aantrekkelijk vindt of niet.
