Igor Stravinsky, Piano Music, Works for two piano’s

**** De Fondation Igor Stravinsky (FIS) in Genève bracht een interessante cd uit met arrangementen en composities voor twee piano’s van Igor Stravinsky. Alleen al voor de uitvoering ‘Le Sacre du Printemps’ loont deze cd de moeite maar er is meer…

Een cd is interessant wanneer de keuze van de werken getuigt van inzicht en originaliteit. Dit is het geval met deze cd omdat bv. de versie voor twee piano’s van ‘Le Sacre du Printemps’ en de versie voor twee piano’s van het ‘Dumbarton Oaks Concerto’, niet meteen tot het standaardrepertoire behoren. De keuze werd gemaakt door de pianisten Christian Erbslöh en Ursula von Lerber.

Bijzondere cd

De Frans-Duitse pianist Christian Erbslöh was één van de weinige studenten van de legendarische György Cziffra. Hij studeerde ook orkestdirectie en heeft een Master of Music en Musicologie aan de Sorbonne (Paris IV). Hij was docent Piano aan het conservatorium – Universiteit van Metz (1995-2005) en sedert 2005 is hij Senior professor piano aan het conservatorium – Universiteit van Rouen. De Zweeds-Finse pianiste Ursula von Lerber kreeg haar muzikale opleiding aan de Sibelius Akademie in Finland, aan het Conservatorium van Parijs en aan de Indiana University (VS) in de klas van György Sebök. Na talrijke prijzen op internationale wedstrijden en Stichtingen wereldwijd, en na een carrière als solist en in kamermuziek, hebben Ursula von Lerber en Christian Erbslöh in 2009 een opvallend pianoduo gevormd. Na verschillende succesvolle concerten in grote zalen is een ander resultaat nu deze nogal bijzondere cd.

‘Sacre du Printemps’

In 1913 maakte Stravinsky van zijn ‘Sacre’ een transcriptie voor pianoduo-quatre mains (W21.1). Deze versie voerde hij samen met Debussy! uit ten huize van de legendarische musicoloog en sinoloog Louis Laloy. Laloy schreef de eerste biografie van Debussy en Debussy van zijn kant droeg in 1907 zijn tweede ‘Image’ voor piano ‘Les cloches à travers les feuilles’ op aan Laloy, geïnspireerd door de klokkentoren van de kerk in het dorp Rahon in de Jura waar Laloy woonde en waarvan Laloy nog burgemeester zou worden.

Stravinsky bepaalde echter testamentair dat er van ‘Le Sacre’ geen verdere bewerkingen gemaakt mochten worden. Toch verkreeg bv. de Nederlandse pianist en componist Maarten Bon (1933-2003) naderhand toestemming om een bewerking te maken voor vier piano's! van het onnoemelijk meesterwerk. Maarten Bon (1933-2003) maakte als arrangeur trouwens ook nog bewerkingen van Petrouchka, de Fünf Orchesterstücke op.16 van Arnold Schönberg en van Jeux van Debussy. Stravinsky’s versie voor pianoduo (met z’n tweeën aan één piano) wordt ook vaak gespeeld op twee piano’s. Elk speelt dan op zijn eigen piano zijn eigen primo of secundo partij. En het is precies die versie die op de cd opgenomen werd.

Pianoduetten

Rond 1916 componeerde Stravinsky voor zijn kinderen Theodore en Mika enkele pianoduetten met een eenvoudige rechterhand, eenvoudige melodieën, in eenvoudige toonaarden en een moeilijker linkerhand. Stravinsky componeerde deze ‘Cinq pièces faciles’ (W32) in 1916-1917 in Morges in Zwitserland en droeg ze op aan Eugenia Errazuriz. Eugenia Huici Arguedas de Errázuriz (1860-1951) was een heel vooraanstaande Chileense beschermvrouw van Baskische afkomst die het modernisme steunde en een toonaangevende figuur was in Parijs van 1880 tot in de 20ste eeuw. Zij baande de weg voor de modernistisch minimalistische esthetiek die zou worden overgenomen in de ontwerpen van Coco Chanel. Tot haar kring behoorden o.a. Pablo Picasso, Igor Stravinsky, Jean Cocteau, en de dichter Blaise Cendrars. De ‘pièces’ zijn een Andante, Espanola, Balalaika, Napolitana en een Galop. Schattig.

Stravinsky heeft zijn acht piano duetten, de Cinq pièces faciles en zijn Trois pièces faciles, bewerkt tot twee suiten voor kamerorkest. Zijn Suite nr. 1 (1921) was het arrangement van de eerste vier stukken uit de ‘Cinque pièces faciles’ en voor zijn Suite nr. 2 arrangeerde hij in 1921 de ‘Trois pièces faciles’ en het vijfde van zijn ‘Cinq pièces faciles’.

De ‘Trois pièces faciles’(W28) werden gecomponeerd tussen 1914-1915 in Clarens in Zwitserland. De miniatuurtjes van nauwelijks 3 minuten werden in november 1919 voor het eerst uitgevoerd in Lausanne door Stravinsky zelf, samen met José Iturbi. De Mars is opgedragen aan Alfredo Casella, de Wals aan Erik Satie en de Polka is opgedragen aan Serge Diaghilev. Hier is de linkerhand zo eenvoudig mogelijk gehouden, heeft elk stuk een eenvoudige begeleidend figuur en is de rechterhand de drukst bezette. Enig.

‘Tango’

In 1915 maakte Stravinsky een transcriptie van de Polka voor cimbalom, van de Mars bestaat een weliswaar ongepubliceerde bewerking voor twaalf instrumenten en Stravinsky realiseerde ook een versie voor zeven instrumenten van de Wals.

De Tango was in 1940 in Hollywood oorspronkelijk gecomponeerd voor piano solo. In 1941 en 1953 realiseerde Stravinsky arrangementen van zijn Tango voor instrumentaal ensemble. Het Russisch pianoduo Vronsky & Babin speelde tijdens hun verblijf in de Verenigde Staten vaak arrangementen. Eén ervan was het arrangement dat Victor Babin maakte van Stravinsky’s Tango, hier opgenomen. De belangrijkste werken die Stravinsky zelf componeerde voor twee piano’s waren een Concerto (1935) en een Sonate (1943). Beide geniale composities.

‘Dumbarton Oaks’

In 1938 voltooide Stravinsky een opvallende opdracht, het componeren van een heus modern Concerto grosso om het dertig jaar huwelijk te vieren van het Amerikaans koppel Bliss. Stravinsky was er aan begonnen in 1937 in het Château de Montoux in Annemasse nabij Genève en voltooide het in Parijs in maart 1938. De compositie was voor de bezetting van fluit, klarinet, fagot, twee hoorns, drie violen, drie altviolen, twee cello en twee contrabassen.

Stravinsky realiseerde zelf een versie voor twee piano’s. De compositie kreeg de naam van de riante villa van Robert Woods Bliss en Mildred Barnes Bliss, ‘Dumbarton Oaks’, in Washington.

De meeste muziek op deze cd behoort tot Stravinsky’s Zwitserse periode of tot zijn verblijf in Zwitserland. Drie van de vijf composities zijn arrangementen voor vier handen, de ‘eenvoudige’ stukken behoren tot de familiale intimiteit van de ‘Lentewijdenaar’, het arrangement van ‘Le Sacre’ is op zich al spectaculair te noemen en het spel van beide pianisten is daarenboven bijzonder virtuoos. De opname zelf is echter niet optimaal, ze gebeurde in de Ansermet Studio in Genève en in de Opéra van Rouen, maar dat belet niet dat ik deze cd warm kan aanbevelen. ’t Zou wel eens een revelatie kunnen zijn voor u.