Het lyrische leven van de contrabas

ookinteressant

De Weense musicus Dominik Wagner verrast met een cd die geheel is gewijd aan de reus onder de strijkinstrumenten – de contrabas. Samen met pianiste Lauma Skride presenteert hij een keuze van 14 prikkelende stukken, variërend van Schubert en Ravel, via Fauré en Boulanger tot Richter, Glass en, ja, Charles Chaplin.

In het symfonieorkest is de contrabas het grootse strijkinstrument met het laagste register. De geschiedenis van de contrabas is tweepolig: enerzijds maakt zij deel uit van de vioolfamilie maar anderzijds ook van de viola da gamba. Een extra complicatie dat de bas niet gestandaardiseerd is, er bestaan uitvoeringen met 3, 4 (gebruikelijk) en 5 snaren. De contrabas is vooral bekend wegens haar ritmische en harmonische rol in het symfonieorkest. De laagte van het register betekent dat alle andere instrumenten de hogere regionen bevolken. Voor een rijk en warm orkestraal geluid moet je dus bij de contrabas zijn.

Van contrabassist en componist Peteris Vasks hebben Wagner en Skride een bewerking van diens Andante Cantabile opgenomen. Het komt oorspronkelijk uit zijn tweede celloconcert, maar mag nu een eigen leven gaan leiden. Wagners interpretatie opent een wereld van lyriek. Na een klagend intro komt in de hogere registers de zangstem volledig tot haar recht, waarna via een stevige pianosolo het lange slotmotief met aandacht wordt neergevlijd.

Van de minimalistische componist Max Richter, die gewoontegetrouw afstand houdt van platgetreden klassieke orkestraties en daarmee een gerieflijk soort spanning oproept, is het stuk Mercy (2010) uitgekozen. Het is een pleidooi voor mededogen en vergevingsgezindheid, iets wat ook in dit tijdsgewricht welkom is. Mercy wordt ontwikkeld naar een uitgetrokken arpeggio met relatief grote sprongen binnen de akkoorden, waarbij Wagner het aandurft om de snelheid op te voeren. Daarmee toont dat instrument ook zijn vrolijke kanten. Franz Schubert is met twee composities nadrukkelijk aanwezig. In het lied Du bist die Ruh neemt de contrabas de vocale stem over, waardoor een nieuwe dimensie aan de poëtische zeggingskracht wordt toegevoegd.

Interessant zijn de stukken die hun oorsprong in de liedkunst hebben omdat zij de overgang markeren van de klassieke periode (Mozart, Haydn, Beethoven) waarin de bas diende ter verdubbeling van de cello (maar wel een octaaf lager) naar de 19^e eeuw toen de bas ook werd ingezet voor individuele expressie. Een bekend voorbeeld van de emancipatie van de contrabas is de partij in de opera Otello (4^e akte, waarin hij in de waan verkeert dat zijn vrouw hem bedriegt).

Voor Ständchen – Reharmonized , het tweede stuk van Schubert op de cd, heeft Wagner er de Berlijnse pianist en arrangeur Jarkko Riihimäki bijgehaald. Daardoor krijgt deze serenade een flinke scheut jazziness mee, wat de luisterervaring merkbaar opfrist. De Franse componist Clause Debussy meldt zich present door het melancholische lied Beau Soir, een interpretatie waarmee Wagners lyriek de lichamelijkheid van de cello benadert.

Ook de Amerikaanse vaste waarde Jeff Bradetich doet via een arrangement van Fauré’s Elégie van zich spreken. Het is oorspronkelijk geschreven voor cello maar de bewerking voor contrabas resulteert in een aangrijpende vertelling over liefdesverdriet, met veel emotie en warmte. Door het perspectief nu vanuit de laagste registers op te bouwen, wordt het drama overtuigend aangezwengeld. De cd wordt afgesloten met enkele evergreens, zoals Moon River van Henry Mancini en het thema uit Modern Times van Charles Chaplin.