***** Maak misschien eens kennis met de muziek van de Franse componist Henri Dutilleux (°1916). Dat kan aan de hand van deze nieuwe cd, waarop drie belangrijke orkestcomposities staan. Twee met heel bijzondere zang, waarvan één World première recording, en één met een heel bijzondere cello-solo.
***** Maak misschien eens kennis met de muziek van de Franse componist Henri Dutilleux (°1916). Dat kan aan de hand van deze nieuwe cd, waarop drie belangrijke orkestcomposities staan. Twee met heel bijzondere zang, waarvan één World première recording, en één met een heel bijzondere cello-solo.
De opleiding van Henri Dutilleux aan het conservatorium van Parijs in de klas van Henri Büsser (compositie), Jean Gallon (harmonie), Noël Gallon (contrapunt en fuga), Philippe Gaubert (orkestdirectie) en Maurice Emmanuel (muziekgeschiedenis), resulteerde in 1938 in het winnen van de Prix de Rome. In 1946 huwde hij de gerenommeerde Franse pianiste Geneviève Joy (1919-2009) en na jarenlang professioneel radiowerk, wijdde hij zich hij vanaf 1963 volledig aan compositie. In 1965 componeerde hij in opdracht van het Cleveland Orchestra o.l.v. George Szell, Métaboles – Cinq pièces pour orchestre, een soort van concerto voor orkest. Ondanks twee eerder gecomponeerde symfonieën was het dit linguïstisch, retorisch orkestwerk, dat hem beroemd maakte.
Deze cd wordt uitgebracht n.a.v. de 97ste verjaardag van de componist. Dirigent is Esa- Pekka Salonen (°1958), muzikaal directeur en chef-dirigent van het Los Angeles Philharmonic Orchestra. Heel bijzonder.
‘Correspondances’ uit 2003 voor sopraan en orkest, is een compositie op teksten van Prithwindra Mukherjee (°1936, Indische Etnomusicoloog, dichter en vertaler van Camus, Saint-John Perse en René Char, die in Parijs woont), Rainer Maria Rilke, en brieffragmenten van Aleksandr Solzjenitsyn en Vincent van Gogh. Het werk werd opgedragen aan de Amerikaanse sopraan Dawn Upshaw (°1960). Wij kennen haar nog door haar opname van de derde symfonie van Henryk Górecki o.l.v. David Zinman (Symfonia pieśni żałosnych). ‘Correspondances’ was een opdracht van de Berliner Philharmoniker, o.l.v. Sir Simon Rattle. Zij speelden het op 5 september 2003 in de Berlijnse Filharmonie in première. Gong 1 (Rainer Maria Rilke), Danse cosmique (Prithwindra Mukherjee), A Slava et Galina… (Aleksandr Solzjenitsyn), Gong 2 (Rainer Maria Rilke) en De Vincent à Théo… (brief van Vincent van Gogh) worden hier gezongen door de Canadese sopraan Barbara Hannigan (°1971).
Tout un Monde lointain: een mysterieus en delicaat concerto voor cello en orkest uit 1970, (hij componeerde in 1985 ook een vioolconcerto ‘L’Arbre des Songes’ voor Isaac Stern en in 2002, ‘Sur le même accord’, een nocturne voor viool en orkest, voor Anne-Sophie Mutter), werd geïnspireerd door gedichten uit ‘Les Fleurs du Mal’ van Charles Baudelaire. ‘Tout un Monde lointain’ werd gecomponeerd in opdracht van Mstislav Rostropovitch. Hij speelde het werk in juni 1970 tijdens het Festival van Aix-en-Provence. Het introspectieve en meditatieve karakter van Enigme, Regard, Houles, Miroirs en Hymne worden op deze cd gespeeld door de in Parijs wonende, Finse cellist Anssi Karttunen (°1960), die overigens een Francesco Ruggeri uit 1670 bespeelt.
‘The Shadows of Time’, vijf episodes voor drie kinderstemmen en groot orkest uit 1998 was een opdracht van het Boston Symphony Orchestra, o.l.v. Seiji Ozawa. Hier zingen Basile Buffin, Alexandre Selvetrel en Armand Sztykgold het centrale deel, ‘Mémoire des ombres’ (in memoriam Anne Frank), op de woorden ‘Pourquoi nous, Pourquoi l’étoile’. Les heures, Ariel maléfique, en Vagues de lumière en Dominante bleue fungeren daarbij als orkestraal voor- en naspel met in het laatste deel solo’s (teintés de blues) voor trompet en trombone.
Het unieke aan de programmatische muziek van Henri Dutilleux en zijn idiosyncratische stijl is dat hij op een zeer subtiele manier is blijven omgaan met de verworvenheden van de 20ste eeuwse muziek zonder de behoefte te hebben aan permanente, avant gardistische vernieuwing. Hij laat zich daarbij vaak inspireren door literatuur (Baudelaire, Jean Tardieu, Robert Desnos) en schilderkunst (bvb. École de Paris). Met een sonore precisie à la Webern, maar dan met parameters in dienst van lyrische expressie en klankkleur, een sterke maar ingehouden lyriek en speelse maar spannende ritmiek zoals bij Britten en Bernstein, eerder gematigde emotionele uitersten zoals bij Janáček en Hindemith, doordacht gebruik van intervaliek (de symmetrie van muzikale palindromen) en een sublieme kleurensonoriteit à la Messiaen, en polyfone transparantie zoals bij Boulez, componeert hij relatief weinig (acht orkestwerken, drie concertante werken, zeven vocale werken). Maar, wat hij componeert, zijn stuk voor stuk, knappe, doordachte werken, met aandacht voor alle mogelijke eigenschappen van muziek, en aandacht voor alle mogelijke, compositorische technieken. Bij Dutilleux primeert weliswaar altijd het gevoel of liever, het voelen en aanvoelen van muziek. Hij is een Franse componist in de lijn van Vincent d'Indy, Albert Roussel, André Messager, Jehan Alain, Henry Février, Maurice Duruflé en Olivier Messiaen. Deze cd getuigt daarvan en mag dus niet ontbreken in uw persoonlijke collectie.
