Nominatie Gouden Label – Hoewel we stilaan vertrouwd zijn met de kwaliteit van de prachtuitgaven (boek + cd’s) van AliaVox, hebben de ensembles Hesperion XXI, Le Concert des Nations en La Capella Reial de Catalunya o.l.v. Jordi Savall alweer een schitterend nieuw boek + cd’s uitgebracht.
Van 1618 tot 1648 woedde op het grondgebied van het Heilig Roomse Rijk de Dertigjarige Oorlog. In deze oorlog tussen protestanten en katholieken, steunde het katholieke Frankrijk om politieke redenen de protestanten. Door de oorlog, die in het nadeel uitviel van de keizer van het Heilig Roomse Rijk, werd de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën soeverein erkend en werd Frankrijk het machtigste land in Europa. Religie zou voortaan niet meer bepalend zijn voor bondgenootschappen.
Na de Vrede van Westfalen (1648) werd Frankrijk de eerste absolute monarchie en er werd een aantal oorlogen gevoerd over troonsopvolgingen. Zo werd de Spaanse Successieoorlog (1701–1714) tussen aan de ene kant Frankrijk en Spanje en aan de andere kant het Heilig Roomse Rijk, Groot-Brittannië en de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën gevoerd. Het doel van Frankrijk, een kleinzoon van Lodewijk XIV op de Spaanse troon te brengen, lukte niet.
Bij de Vrede van Utrecht werd uiteindelijk besloten dat Oostenrijk de Zuidelijke Nederlanden en Spaanse gebieden in Italië kreeg en dat de Britse koloniën werden uitgebreid met Gibraltar en ex Franse koloniën in Noord-Amerika. De Vrede van Utrecht betekende immers ook het einde van Queen Anne’s War (denk aan Händel) tussen Frankrijk en Groot-Brittannië.
“Oorlog & Vrede”, een evocatie
Het boek en de twee cd’s “Oorlog & Vrede” evoceren en illustreren door middel van instrumentale en vocale muziek, de politieke gebeurtenissen van de eeuw die vooraf ging aan het einde van de Spaanse Successieoorlog in 1714. Het is een immens muzikaal panorama dat de rijke en zeer representatieve periode van de Europese geschiedenis en de conflicten op een hoogst originele wijze in herinnering brengt. Jordi Savall evoceert het in zijn tekst. “De aanval van de Ottomanen tegen de Hongaren in 1613, de Slachting van de Joden in Frankfurt in 1614 en het begin van de Dertigjarige Oorlog, de Vrede van Utrecht en de val van Barcelona, overal en telkens opnieuw werd de voortdurende tragedie van de Europese beschaving, nl. het gemeenschappelijk gebruik van oorlog als hét zogenaamd middel om culturele, religieuze, politieke of territoriale problemen en conflicten op te lossen. De lange, trieste opeenvolging van confrontaties, oorlogen, invasies, aanslagen, moorden, mishandelingen, plunderingen en gevechten tussen volkeren en etnische groepen in heel de geschiedenis van de mensheid (hier in het bijzonder in Europa), toont aan dat het noodzakelijk en zeer dringend is om nieuwe relationele mechanismen te verwerven om de verschillen in een opnieuw vruchtbare wereld te verzoenen in termen van actie, taal en denken.”
Parallel met de verschillende historische momenten heeft men gekozen om representatieve muziek van toen, bekend of anoniem, te interpreteren. Op de cd’s staan composities van Samuel Scheidt, Ambrosio Cotes, Lope de Vega, Johann Herman Schein, Guillaume Dumanoir, D. Philidor, Johann Rosenmüller, John Jenkins, Jean-Baptiste Lully, Dimitrie Cantemir, Francesco Cavalli, Joan Cererols, John Blow, Juan Cabanilles, Marc-Antoine Charpentier, Antonio Caldara, Vasily Titov, Heinrich Ignaz Franz Biber, Georg Friedrich Händel en van anonieme Joden (in het Aramees) en Ottomanen. Er wordt in het Catalaans, in het Spaans en in het Frans gezongen. Jordi Savall omschrijft zijn project in zijn tekst. “Muziek, een van de hoogste artistieke uitingen van de mensheid, heeft de mens voortdurend vergezeld in tijden van oorlog als in tijden van vrede. Muziek werd gebruikt om oorlog aan te moedigen, het werd ook gebruikt om vrede te sluiten. Ze vond zichzelf in de frontlinie, alsmede aan de onderhandelingstafels waaraan vredesverdragen werden ondertekend door voormalige vijanden die eindelijk naar elkaar luisterden. Als ze in staat was om de oorlogszucht te prikkelen, kon ze ook vriendschap, harmonie en respect voor elkaar stimuleren. Een fundamenteel kenmerk van elke beschaving is de mogelijkheid om te onthouden, zich te herinneren, want zonder geheugen kan men geen betere toekomst bouwen. Muziek is de kunst van het geheugen bij uitstek en de meest geestelijke van alle kunsten. Ze ontstaat en bestaat alleen wanneer een stem of een instrument klinkt en is als dusdanig, de eerste taal van de mens.”
De Spaanse Successieoorlog, het conflict tussen de grote Europese mogendheden tussen 1701-1714, was de laatste grote oorlog van Lodewijk XIV. Uitdaging was om de troon van Spanje en daardoor de overheersing van Europa te verwerven. Deze Oorlog had een zeer diepe en blijvende invloed op de relaties tussen de Europese landen en de Catalaanse en Spaanse cultuur. De Vrede van Utrecht, die een einde maakte aan dit conflict, was één van de belangrijkste vredesverdragen van het moderne Europa, want het tekende een nieuwe politieke kaart die de internationale betrekkingen in de loop van de achttiende eeuw bepaalde. Die werd na de Napoleontische oorlogen aan het begin van de negentiende eeuw opnieuw grondig gewijzigd en leidde op het Verdrag van Wenen tot nieuwe internationale aanpassingen.
Chronologisch
De composities zijn onderverdeeld in hoofdstukken, chronologisch geordend en hebben alle te maken met de historische feiten. De opnamen vonden o.l.v. Manuel Mohino en Nicolas Bartholomée plaats in o.a. de kerk van Cardona, in de abdij van Fontfroide en in de Chapelle Royale van het kasteel van Versailles.
CD 1 overloopt de periode 1613–1689. Als introductie koos men de Pavane pour la petite “guaire (guerre), fait pour les Cornetz en 1601” (anoniem) uit de Recueil van Philidor. Het jaar 1613, “L’Empire ottoman attaque la Hongrie” krijgt dan weer sonoor gestalte door “Makam Muhayyer pesrev”, Marche Guerrière Ottomane, Taksim en Marche Turque (anoniem instr.). Bij “Du début de la Guerre de Trente Ans au Traité de Nimègue 1614 – 1689” koos men (bij 1614-Massacre des juifs à Francfort) voor “Ha lahma ‘anya” (Plainte en Araméen). Bij het jaar 1618 (“Prague, début de la Guerre de Trente Ans”) plaatste men Galliard Battaglia à 5 Voci, Cantus XXI van Samuel Scheidt. Bij 1624/25 (Breda est assiégée par les troupes espagnoles) plaatste men de Romance “Ya es tiempo de recoger” op tekst van Lope de Vega (muziek anoniem), en bij 1635 (La Paix de Prague) koos men voor “Zion spricht : Der Herr hat mich verlassen” van Johann Hermann Schein.
De muziek op de 2de cd omvat dan op gelijke wijze de periode van het Verdrag van Turijn tot het einde van de Spaanse Successieoorlog (1696–1714).
Indringend
De kwaliteit van de uitvoering is zoals we van Savall gewoon zijn. Prachtige stemmen en prachtige samenzang alterneren met hun typische indringende, aanstekelijke, instrumentale klank.
Het boek van 396 bladzijden bevat alle gezongen teksten, is rijkelijk in kleur geïllusteerd en bevat teksten (alle in verschillende talen vertaald) van Jordi Savall zelf, van Erasmus, Josep Maria Vilar, Manuel Forcano en Sergi Grau (met citaten van bekende schrijvers), Borja Vilallonga, Jody Williams en van de Libanese economist en historicus Georges Corm (°1940), een tekst over de wortels van de Oosterse en Westerse identiteit. Een meer dan magistrale uitgave die tot stand kwam met steun van Les Fondations Edmond de Rotschild, de Fundació Centre Internacional de Música Antiga, het departement cultuur van de Generalitat de Catalunya en het Instituut Ramon Llull.
