**** Goldbergvariaties in concert en op cd
Er bestaan reeds fenomenale uitvoeringen en opnames van de Goldbergvariaties, namelijk door Alexis Weissenberg, Evgeni Koroliov… om Glenn Gould niet te vergeten (die er zich twee keer aan waagde op cd). Maar de uitvoering voor twee piano’s was enigszins nieuw voor mij. Niet alleen voor mij, dit was ook de eerste keer dat het werk werd uitgevoerd in deSingel.
**** Goldbergvariaties in concert en op cd
Het concert, door Thomas Boodts
Er bestaan reeds fenomenale uitvoeringen en opnames van de Goldbergvariaties, namelijk door Alexis Weissenberg, Evgeni Koroliov… om Glenn Gould niet te vergeten (die er zich twee keer aan waagde op cd). Maar de uitvoering voor twee piano’s was enigszins nieuw voor mij. Niet alleen voor mij, dit was ook de eerste keer dat het werk werd uitgevoerd in deSingel.
De Goldbergvariaties werden bewerkt door Joseph Rheinberger (1839-1901) in 1883. Deze componist was zeer toonaangevend en wordt beschouwd als een van de meest gereputeerde orgel- en compositieleraars uit zijn tijd. Toch geraakte Rheinberger vergeten en werd hij pas opnieuw ontdekt rond de jaren 1970. Rheinberger was de eerste componist die zich waagde aan een bewerking van de Goldbergvariaties. Oorspronkelijk is dit werk gecomponeerd voor een klavecimbel met twee manualen. Hieruit concludeerde Rheinberger dat een bewerking voor twee piano’s niet alleen logischer, maar ook orkestraler zou zijn. Rekening houdend met zo veel mogelijk originaliteit, zo geschiedde.
In het begin van de 20e eeuw waagde pianist en componist Max Reger (1873-1916) – eveneens een fenomeen in zijn vak – zich aan de bewerking van Rheinberger. Uit de toenmalige programmaboekjes kunnen we afleiden dat hij graag experimenteerde met die bewerking. Na tal van uitvoeringen met verschillende partners besloot Reger dan maar zijn eigen versie op papier te zetten.
Het vooraanstaande pianoduo Tal en Groethuysen voegde aan deze twee bewerkingen nog enkele persoonlijke ‘toetsen’ toe – gebaseerd op de hedendaagse inzichten in de barokmuziek – die ons weer dichter bij het origineel brengen.
Ze openden de avond met een half uurtje inleiding over de bewerkingen en na de pauze kwam logischerwijze de uitvoering…
Ik ging naar dit concert luisteren met de gedachte dat een bewerking van de monumentale Goldbergvariaties voor twee piano’s… ketterij was. Al gauw bleek het tegendeel waar. De twee pianisten (man en vrouw, ook in het leven buiten de concertzaal) zijn ongelooflijk goed op elkaar ingespeeld. De onderliggende melodieën werden subtiel en zeer gecontroleerd aan elkaar doorgegeven. Het klonk allemaal zeer natuurlijk en heel origineel. Het tempo lag over het algemeen vrij hoog, maar dit had geen effect op de samenklank en de gelijkheid tussen de twee piano’s. Hier en daar waren er kleine menselijke uitschuivertjes bij de eerste piano maar die waren snel vergeten. Beide pianisten beschikken over grote technische vaardigheden en een enorme muzikaliteit.
De cd, door Milo Derdeyn
Uitschuivertjes in een live-concert, die overigens alleen de ‘beroeps’ in het te schaars (!) aanwezige publiek gehoord hebben, worden natuurlijk weggevijld als hetzelfde progamma op cd geperst wordt. Wie een blijvende herinnering in huis wil halen, kan dus terecht in de platenzaak.
Uitvoeringen van dit meesterwerk zijn er inderdaad bij de vleet. Zoals collega Thomas Boodts signaleerde, Glenn Gould (hopelijk nog verkrijgbaar) maar ook zeker niet te vergeten de feilloze Rosalyn Tureck (DG 459-599-2), Nicholas Angelich (Virgin 509990706642-9), de bruisende jonge leeuw Martin Steinfeld (Sony SK 93101) en in dit gezelschap een verrassende Keith Jarrett op klavecimbel (ECM 1395). Nu we het toch over klavecimbel hebben: Blandine Rannou (Zig-Zag Territories 111001), Céline Frisch (Alpha 014) en (uit 1991) Bob van Asperen (EMI 7-54209-2). Voor echte freaks zijn er nog wel leuke dingen: de transcriptie voor orgel van en door Jean Guillou (Dorian 90110) en een bewerking voor strijktrio door violist Dmitry Sitkovetsky, door hemzelf vertolkt samen met Gérard Caussé (altviool) en Misha Maisky (cello). Varietas delectat.
Meer uitvoeringen van de versie voor 2 piano’s door Rheinberger/Reger hebben we niet gevonden. Het is dan ook een aartsmoeilijke opdracht die niet veel pianoduo’s aankunnen, zelfs geen toevallig naast elkaar geplaatste ‘goede’ pianisten.
