Op de tweede avond van The Queen and her favourite/The King and his favourite presenteert De Munt een vaste waarde van Gaetano Donizetti: de opera La Favorita (1840). Met deze productie, opnieuw onder leiding van dirigent Francesco Lanzillotta, rondt het Brusselse operahuis hiermee het Bel Canto-verhaal af. Op de achtergrond van de machtsstrijd tussen kerk en staat ontwikkelt zich een liefdestragedie die muzikaal blijft nazinderen. Zachte melodieën en emotionele smeekbedes staan centraal in deze tragische opera.

Donizetti stond bij de creatieperiode van La Favorita, en diens compositorische voorganger L’Ange de Nisida (1839), met één voet in zijn oude muzikale bakermat Italië en met de andere in de Franse hoofdstad Parijs. In deze nieuwe muzikale wereld hoopte hij een vernieuwing van zijn oeuvre te realiseren. In zijn vaderland werden zijn werken op dat moment steeds minder gewaardeerd. Daarom kozen wel meer Italiaanse componisten voor verhuizing naar Frankrijk. Velen boekten vervolgens grote successen in het Parijse Théâtre-Italien. Het Franse publiek kon de nieuwe Italiaanse influx wel smaken. Het resultaat was een symbiose waarin de ‘grand opéra français’ en de Italiaanse vocale muziektraditie elkaar omarmden.

In Donizetti’s muziek ontwikkelen persoonlijke gevoelens zich op een tableau van politieke en religieuze spanningen. Ook koorpassages – een populaire factor in de Franse Grand Opéra – spelen een duidelijk rol. Maar bovenop al deze Franse stimulansen wendt de Italiaanse componist zijn Bel Canto-invloed aan als een zachte, maar stabiele onderstroom. Lyrische klanken ontwikkelen zich tegen een achtergrond van pathetische strijkers en dynamisch krachtige passages. Donizetti is voor alles een componist aan de vooravond van de bravoure-opera à la Verdi. Het resultaat is een muzikale taal die spreekt in een dramatische, lyrische Bel Canto.

De kracht van het noodlot

Het kader van The king and his favourite vertoont parallellen met zijn voorafgaande partnerproductie. Ook hier wordt het publiek symbolisch uitgenodigd – deze keer via de betrekking van een nieuw jong meisje, met een fascinatie voor Donizetti – tot de Muntschouwburg. Als toeschouwer ervaart zij de productie in interactie met de hoofdrolspelers. Centraal staat het noodlottige spel tussen Fernando (tenor Enea Scala), zijn gekwelde geliefde Leonora (mezzosopraan Raffaella Lupinacci) en de vorst Alfonso XI (bariton Vittorio Prato). Van elke kant worden de figuren geslingerd tussen hun waarden en passies. Alfonso wenst zijn vrouw te verstoten ten voordele van zijn ‘favorita’ Leonora. Zij wordt dan weer verscheurd tussen haar gevoelens voor Fernando, en de ooit beloofde liefde van de soeverein. Op de achtergrond van geloof – meesterlijk verbeeld in de dialogen met Baldassare, het kloosterhoofd (bas Luca Tittoto) – en de politieke spelletjes van de vorst ontwikkelt zich een plot van intriges met een fataal einde voor de gedoemde Leonora.

Lyrische krachttoeren

La Favorita is een Bel Canto tour de force. Van de vrouwenstemmen viel het contrast tussen de passages van Ines (sopraan Valentina Mastrangelo) en Leonora op als dag en nacht. Waar de eerste een lyrische helderheid bevatte die het dichtste bij de zuivere Bel Canto kwam, was de tweede van een dramatisch sprekende souplesse. In een oeuvre waar coloratuursopranen wel eens durven te domineren was het een verfrissende ervaring. Ook de verscheidenheid aan timbres onder de mannelijke zangers sprak tot de verbeelding. Het resultaat was een expressief wervelend kleurenpalet. En waar de stemmen zwegen, daar sprak het orkest des te luider in doortastende strijkpassages, donkere sereniteit en heldere tonen – de afwisseling was krachtig. De complexiteit van het verhaal en de intensiteit van de muziek waren aan elkaar gewaagd. Grote sprongen, gedragen passages en emotionele expressie – The king and his favourite vertelt een verhaal waar passies voelbaar en hoorbaar zijn in elke noot. Het fatale slot – een contrast in vergelijking met de gebruikelijke ‘lieto fine’ (een gelukkige slotconclusie) – brengt de noodlottige verlangens tot een sprekend, maar droevig einde.

Muzikale oases

Met The king and his favourite sluit De Munt een tweeluik af dat niet sterker kon contrasteren in zijn eenheid: de ene een kleurrijke, heldere Rossini, en de andere een dramatisch-lyrische Donizetti. Desalniettemin is het slotstuk een sprekend verhaal, met een even sterke muzikale taal die tot de verbeelding spreekt. In een bizarre periode brengt het Brusselse operahuis twee avonden als symbolische oases van klinkende rust – een welgekomen muzikale verademing.

• WAT: The King and his favourite: Gaetano Donizetti’s La Favorita (1840)
• WIE: De Munt/La Monnaie
• WANNEER: vanaf 12 maart, livestream beschikbaar tot een week na de première
• PRODUCTIE: Productie De Munt/La Monnaie (coproductie samen met Shelter Prod en Prospero MM Productions), gezien 12 maart 2021
• UITZENDINGEN: Klara op 24 april 2021, Musiq3 op 24 april 2021
• LINKS: https://fb.watch/4ah8zi7EDH/ Tenor Enea Scala over Bel Canto
• FOTO’S: © Hugo Segers