Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!

Klassiek Centraal

De klinkende oermoeder, de feministische schreeuw, de vrouwelijke zangstem

Transit (Festival 20·21) is een gevestigde waarde als het op hedendaagse klassieke muziek en wereldcreaties aankomt. Dit weekend brengt elk jaar verassende nieuwe composities. Frederik Croene’s Counterforces, iets wat ik alleen maar kan omschrijven als een manifestatie van de vrouwelijke stem – in al haar diversiteit – is er hier een van. Samen met Amina Osmanu, Lore Binon en IKRAAAN bracht de componist een vocaal gelaagde compositie naar voren, die uitnodigde om ontleed te worden. Was het een concert, een vocaal protest, of een beetje van allebei?

Vocale variaties

Het meest uitnodigende aspect van deze compositie was de belofte van drie vocaal sterk variërende vrouwenstemmen. Of dit effectief gelukt is, dat laat ik hier even terzijde, maar het was zeker een frisse wind voor de luisteraar die graag alle facetten van de stem hoort. Het combineren van die verschillende zang- en expressiestijlen creëert uiteindelijk nieuwe dimensies. Osmanu, Binon en IKRAAAN zijn alle drie op hun hoogtepunt drie verschillende stemmen (later hier meer over). Ze samenbrengen als verschillende (tijds)personages, in klank en beeld, is een leuk concept. Stemmen, en stemtechnieken, kunnen uiteindelijk zo verschillend zijn als kunst- en tekenstijlen. Het feit dat ze samen een visuele klankexhibitie vormden – losstaande van of je het als luisteraar eens bent met het idee van een feministisch manifest of niet – is het meest aanlokkelijke aspect.

Het feministisch heden, verleden en toekomst

De geschiedenis van Betty Friedan’s The Feminine Mystique (1963) – een deconstructie van het stereotype van de vrouw als eeuwige oermoeder aan huis en haard gekluisterd – is nog niet zo ver in het verleden als we zouden denken. Het idee van iets zo actueel als de feministische stem sprak mij dus aan. Los daarvan is deze recensie vooral een muzikale analyse, maar ik wil zeker Croene hier een punt voor geven op het vlak van een compositie die gegrond staat in het hier en nu (iets wat ikzelf soms wel eens mis in hedendaagse muziek, maar dat is natuurlijk smaak).

De piano – waarbij duidelijk grondig gebruik werd gemaakt van pentatonische klanken en chromatische kleuringen – had soms het gevoel een vierde stem te zijn. De mannelijke stem? Zo wordt het in de uitleg toch aangegeven. De bijkomende bonzende dystopische klanken leken dan weer een beeld te vormen van werelden zoals die in Ridley Scott’s Blade Runner (1982). Vangelis (de componist) heeft veel bijgedragen aan het klankidee van de futuristische soundcloud. Deze, gebaseerd op een werk van sciencefictionauteur Philip K. Dick uit 1969, doet beseffen dat dystopie en futurisme cyclische thema’s zijn. Een opvallend detail: de compositie begint en eindigt met de mannelijke stem (piano). Dit is sprekend.

© Evy Ottermans

Terugkerende naar de drie vrouwenstemmen: de verschillen werkten het beste wanneer ze samenkwamen in de muziek. Osmanu’s vocale verfijning stak erbovenuit. Dit had niet zozeer met de kwaliteit te maken, maar met wat de composit aan de twee andere zangeressen gegeven heeft. In dit geval denkt deze recensent dat Osmanu de grootste kans kreeg om te tonen hoe fijn haar hoogtes wel niet waren – als een zilverdraad die je door een fijne naald probeert te steken – en hoe sterk en geaccentueerd haar frases waren. Binon en IKRAAAN, in hun respectievelijke rollen, kregen mooie momentopnames. Bekend met de operastem van Binon en na een aparte luisteranalyse van IKRAAAN’s breekbare, syllabische monotonie te hebben gemaakt (zeker een aanrader), kan worden gezegd dat ze samen het sterkst stonden in hun zang. Was het de bedoeling dat de vocaal symbolische oermoeder (Osmanu) er het dominantste uitkwam? Mogelijk. Misschien is mijn smaak, als zanger en muziekrecensente, gewoon dat er met elke zangstem in een compositie tot het uiterste gespeeld zou moeten wordten met diens grenzen. Osmanu wilde ik horen zweven, Binon zou moeten schitteren met haar scherpe expressieve operakracht, en IKRAAAN is hier het sterkst als een fragiele verteller. Dit onderscheid wilde ik dat eigenlijk uitgesproken horen. Dit is hoe je muzikale individualiteit op zijn sterkst creëert.

Desalniettemin wil ik afsluiten met het feit dat het zeker een compositie is om te aanhoren en te aanschouwen. Het concept is hedendaags, de samenstelling van de stemmen verfrissend en uniek, het voelt aan als een intieme, maatschappelijke reflectie. Het is dus zeker een interessante luisterbeleving!


WAT: Counterforces (2023) van Frederik Croene.

WIE: Frederik Croene (componist en piano), Amina Osmanu (zang), Lore Binon (zang), IKRAAAN (zang), Dominique De Groen (scenario).

WAAR: Transit (Festival 20·21), Leuven.

WANNEER: zaterdag 21 oktober 2023.

Details:

Titel:

  • De klinkende oermoeder, de feministische schreeuw, de vrouwelijke zangstem

Blijf op de hoogte

Elke donderdag sturen we een nieuwbrief met de meest recente berichten op onze website

– advertentie –