**** Er waren eens twee broers. Eén van de broers kreeg een zoon en die zoon werd in 1941 de orgelleraar van een 23 jarige Kriegsleutnant uit Hamburg. De kriegsleutnant werd in 1945 krijgsgevangene in… Jabbeke en werd in 1974 de vijfde kanselier van de Bondsrepubliek. De broers heetten Franz Xaver en Phillip Scharwenka, de zoon heette Walter en de jonge Kriegsleutnant heette… Helmut. Helmut Schmidt met name.
**** Er waren eens twee broers. Eén van de broers kreeg een zoon en die zoon werd in 1941 de orgelleraar van een 23 jarige Kriegsleutnant uit Hamburg. De kriegsleutnant werd in 1945 krijgsgevangene in… Jabbeke en werd in 1974 de vijfde kanselier van de Bondsrepubliek. De broers heetten Franz Xaver en Phillip Scharwenka, de zoon heette Walter en de jonge Kriegsleutnant heette… Helmut. Helmut Schmidt met name.
Als u voor de oorlog ergens een pianorecital bijwoonde, was de kans niet gering dat men voor u een mazurka (Poolse dans op.3 nr.1) speelde van Franz Xaver Scharwenka (1850-1924). Om u maar meteen een idee te geven van de beroemdheid die Schwarwenka ooit was. Trouwens, op één van zijn eerste concerten speelde een 16-jarige jongen ook Scharwenka (nl. diens Thema met variaties) en die jongen heette… Claudio Arrau.
De broers Franz Xaver en Philipp Scharwenka (1847-1917) waren Duitsers uit de Provinz Posen/Kreises Samter, vandaag Powiat Szamotulski in Polen. Ze werden beiden beroemd als pedagogen en stichtten in 1881 in Berlijn een eigen conservatorium, het “Scharwenka-Konservatorium”. Dat conservatorium fuseerde in 1893 met de pianoschool van de pianoleraar van Hans von Bülow Karl Klindworth en werd het ‘Klindworth-Scharwenka-Konservatorium’. In 1891 stichtte Franz Xaver Scharwenka dan nog eens een tweede conservatorium, meer bepaald in New York, het ‘Scharwenka Conservatory of Music’. Dankzij het label Chandos, pianist Alexander Markovich, dirigent Neeme Järvi en het Nationaal Symfonieorkest van Estland kunnen we nu volop genieten van de vier magnifieke pianoconcerti die pianist Franz Xaver componeerde tussen 1876 en 1908.
Franz Xaver Scharwenka was ooit een veel geprezen en geliefde figuur van de laat 19de – en vroeg 20ste eeuwse pianomuziek. Zijn vier pianoconcerti zijn z’n belangrijkste composities binnen een eerder bescheiden oeuvre. Het Pianoconcert nr. 1 opgedragen aan Liszt, ‘Franz Liszt verehrungsvoll zugeeignet’, bracht Scharwenka grote bekendheid. Het Concerto was oorspronkelijk bedoeld als een solo pianofantasie. Die werd herwerkt tot een driedelige structuur.
In het 2de Pianoconcerto horen we stilistische echo’s van Brahms en toespelingen op Chopin en de Poolse volksdansen.
Zijn krachtig 3de concerto, opgedragen aan de Hongaarse pianist Rafael Joseffy, ‘Rafael Joseffy freundschaftlich zugeeignet’, opent indrukwekkend Maestoso met octaven in de bas van de piano maar introduceert ook geperleerd spel en mooie lyrische passages. Het concerto heeft daarenboven een wondermooi Adagio en een indrukwekkende Finale.
Schitterende muziek
Misschien wel het mooiste van de vier, het vierde, werd in 1908 in de Beethovensaal in Berlijn door Scharwenka’s leerlinge Martha Siebold, in première gespeeld. De zangeres en operacomponiste Prinses Sophie van Schönburg-Waldenburg en haar echtgenoot Prins Wilhelm zu Wied waren aanwezig. Na het concert stelde de prinses aan Scharwenka voor om het indrukwekkend concerto op te dragen aan de zeer artistieke zus van haar man, Elisabeth (zu Wied) van Roemenië. Elisabeth was gehuwd met koning Carol I. (eigenl. Karel van Hohenzollern-Sigmaringen) van Roemenië. Scharwenka had immers reeds in 1881, het jaar van zijn 2de pianoconcerto, een ‘Huldigungs-Marsch zur Krönung I. I. K. K. Majestäten Karl i. und Elisabeth von Rumänien’ (op. 55) voor piano gecomponeerd. Elisabeth schreef onder het pseudoniem ‘Carmen Sylva’ gedichten en romans en had nog pianoles gekregen van Clara Schumann. Scharwenka ging op die vraag in en ontving vlug een uitnodiging van de Koningin uit Boekarest. Samen met zijn vriend, de Zwitserse pianist Emil Frey, speelde Scharwenka zijn ‘Ihrer Majestät der Königin Elisabeth von Rumänien ehrfurchtsvoll gewidmete’ concerto op de Bechstein en de Blüthner van de heel muzikale en occulte koningin, waarna door toedoen van de koningin uitvoeringen met orkest vlug volgden. De Roemeense koningin was overigens in die tijd een goede bekende van de toen nog jonge violist en componist George Enescu. En misschien is het ook interessant om er nog bij te vermelden dat een schoonzus van de koningin , Maria, gehuwd was met Filips van België, Graaf van Vlaanderen, en dat zij de moeder werd van Albert I van België. Albert zou huwen met een zeer artistieke Beierse prinses die in 1937 de ‘Eugène Ysaÿewedstrijd’ oprichtte, die in 1951 de naam ‘Internationale Muziekwedstrijd Koningin Elisabeth van België’ kreeg. Scharwenka’s eigen eerste publieke uitvoering van zijn 4de concerto was o.l.v. Gustav Mahler op een concert van de New York Philharmonic Society op een zondagnamiddag in november 1910. Scharwenka speelde vervolgens zijn concerto tijdens zijn tournee in Amerika en in Berlijn werd het concerto uitgevoerd o.l.v. Busoni met Moriz Rosenthal als solist. Al deze schitterende muziek kunnen we nu rustig ontdekken dankzij Chandos.
Heel grote meerwaarde
Een bijkomende bijzonderheid is dat deze opname de eerste uitgave is van de integrale vier pianoconcerti. Want naast de opname van de Armeens/Turks pianiste Seta Tanyels voor ‘Helios’ van de solo pianomuziek en enkele opnamen van bepaalde pianoconcerti van Scharwenka, bvb. in de reeks ‘The Romantic Piano Concerto’ van ‘Hyperion’, zijn er niet zo veel opnamen te bespeuren van Scharwenka’s pianomuziek. De fenomenale pianist Alexander Markovich (°1964), gevormd in de befaamde Gnessin School in Moskou, door de ‘Berliner Morgenpost’ ooit de "Formule 1 piloot van de piano” genoemd, heeft hier dus klaar en duidelijk gezorgd voor een heel grote meerwaarde binnen de herontdekking van de grote pianomuziek van weleer. Fantastisch gespeeld en dus een prachtige uitgave. Warm, warm aanbevolen.
