Met ‘Flamenco meets barok’, een ogenschijnlijk onmogelijke koppeling is het Festival van Vlaanderen Mechelen een bruggenbouwer dat met Lunalia interessante paden opent.
Toch zijn er meer raakpunten dan we eerst zouden vermoeden. Barok is de Europese stijlperiode die eind 16de en begin 17de eeuw in Italië tot ontwikkeling kwam en gekenmerkt wordt door een overdaad van vorm een heftigheid van gevoelsuitdrukking. Flamenco is naast techniek ook passie, waar kracht en kwetsbaarheid in al hun nuances alomtegenwoordig zijn. Kenmerkend zijn de Arabische klanken, de uitbundige muzikale versieringen en het sterke ritme. Waar en hoe flamenco is ontstaan, daar bestaan verschillende meningen over. Vast staat dat in de 15de eeuw Roma (zigeuners) uit India neerstreken in Andalusië. Zij liggen aan de basis. Flamenco ontstond uit de ziel van de Spaanse cultuur vermengd met diverse marginale minderheden, zoals ondergedoken moren, joden en zigeuners in de loop van de 17de eeuw in Andalusië. Een eeuw later verbonden de gitanos en de bandaleros alles tot een kunstvorm en levensstijl, die men ‘flamenco’ noemde. Het trance-achtige opgaan in zang, dans en gitaarspel, heet ‘duende’. Flamenco is en blijft vervlochten met de geschiedenis van Andalusië. De stijl kende ups en downs. Toen de toeristen massaal neerstreken in het Spanje van de jaren zeventig beleefde flamenco een ware heropleving. Pacio de Lucia met zijn wonderlijke gitaarspel zorgde mee voor de revival. Hij legde de basis van de nuevo flamenco, een mengeling van jazz, wereldmuziek en flamencoritmes.
Twee klasbakken …
Fahmi Alqhai wordt vandaag de dag beschouwd als een van de briljandste jonge spelers van de viola da gamba, evenals een van de meest erkende vertolkers van oude muziek. Sinds 2009 is hij artistiek directeur van het festival Oude Muziek van Sevilla (FeMAS). het oudste en belangrijkste oude muziekfestival van Spanje.
Rocío Márquez staat, ondanks haar jonge leeftijd (34) bekend als ‘Ster van het Zuiden’. Dit heeft alles te maken met haar buitengewone stem, een heerlijk flexibel instrument dat de essentie van flamenco belichaamt: warm, krachtig, vol emotie en nuances. In 2008 won ze de belangrijkste flamenco-festivalwedstrijd ter wereld, El Cante de las Minas. In haar academische hoedanigheid behaalde ze de titel Doctor aan de Universiteit van Sevilla met haar proefschrift over ‘Vocale technieken in de flamenco.
Traditie verweven met avant-garde
Voor alles in het leven is er een eerste keer. De Flamenco Biënnale van Sevilla gaf beide in 2016 de opdracht om op zoek te gaan naar de interactie tussen oude roots en de nieuwe ontwikkelingen van flamenco. Zo ontstond ‘Diálogo de viejos y nuevos sones’ (dialoog tussen oude en nieuwe klanken). Vermits deze twee kunstenaars geen enkele technische belemmering kennen, konden ze iets nieuw creëren. Het is een proclamatie van de soevereiniteit van het oude en het nieuwe, oude muziek versus flamenco, Monteverdi en fandango del Alonso, gedichten van Santa Teresa en sones de ida y vuelta, bolero’s, chacones en oude seguiriyas (verschillende soorten flamenco muziek). Ze gingen de uitdaging aan samen met Rami Alqhai, viola da gamba; Augustin Diassera, percussie en de fantastische flamencogitarist Dani de Morón. Met hun expressieve mogelijkheden zorgen ze voor een intrigerende verwevenheid.
Gouden stem
Rocio Márquez is een beeldschone vrouw. Haar lichaam is van een Byzantijnse slankheid, een verrukking voor het oog. Ze draagt een eenvoudige taupekleurige jurk die de contouren van haar lichaam accentueert. Haar stembeheersing en bereik is weergaloos. Ze zit centraal, links van haar de viola da gambaspelers, rechts, de flamencogitarist en percussionist. De manier waarop ze zingt met een sierlijke gratie, haar wendbare, welluidende stem, zangerig of parlando houdt je vast. Willen of niet, je wordt gegrepen door de hartstocht of tristesse die voelbaar is in de aanzwellende akkoorden en harmonieën. Indrukwekkend zijn de aparte melismatische patronen, lettergrepen die meerdere noten aangehouden worden in lange indrukwekkende fraseringen. Een stem die je beroert tot in het merg. De zang onderstreept ze met sierlijke handgebaren, sprekende handen die sterk contrasteren met de donkere jurk. Verder houdt ze het vrij sober, af en toe wat knippen met de vingers (pitas) en ritmisch handgeklap (palmas). Een charismatische vertolking, intiem en vurig met een weelde aan klank. Haar aanstekelijke zang kreeg weerwerk bij het publiek, onder wie Spanjaarden die zich sterk aangesproken voelden. Ook de rest van het publiek was onder de indruk en bedankte met een enthousiast applaus waarmee nog een toemaatje werd afgedwongen. Lunalia realiseerde weer een mooie, avontuurlijke muzikale avond.
- WAT: ‘Flamenco meets barok’ Fahmi Alqhai & Rocío Márquez
- ORGANISATIE: Festival van Vlaanderen Mechelen LUNALIA – De smaak van M
- WAAR & WANNEER: donderdag 9 mei, 20.15u Stadsschouwburg
- FOTO’S: © Lunalia – Festival van Vlaanderen Mechelen