De musical ‘Fiddler on the Roof’ werd voor het eerst opgevoerd op Broadway op 22 sept. 1964. Het verhaal is gebaseerd op de Jiddische roman ‘Tevye en zijn dochters’ uit de 19de eeuw van de Russische schrijver Sjolem Alejchem. De muziek werd geschreven door Jerry Bock op tekst van Sheldon Harn.
Twee jaar later, in december 1966, werd de musical voor het eerst in Nederlandstalig gebied opgevoerd, namelijk in Carré. De voorbije decennia was de musical hier meermaals bij ons te zien in o.m in de Vlaamse Opera in een regie van Gabriel Van Landeghem en bij de musicalafdeling van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen en tekende Frank Van Laecke voor de regie met een onvergetelijke Nolle Versyp in de hoofdrol.
Historiek
Hebben veel steden een link met het festival van Vlaanderen dat hoofdzakelijk met professionals werkt, de gemeente Zaventem pakt het anders aan met een drempelverlagend cultureel project dat telkens grote bijval oogst. Muziek brengt mensen samen, niet alleen musici en vocalisten, maar ook het publiek.
De traditie ontstond in 1999 met de musical ‘Het Meisje van Zaventem’. Schepen Ingrid Holemans kwam toen op het idee om ter gelegenheid van het Van Dijckjaar de oude operette over kunstschilder Antoon Van Dijck van Emiel Hullebroeck te laten herwerken en er een musical uit te distilleren. De reacties van zowel de artiesten als het talrijk opgekomen publiek waren zo positief dat hieruit een musicaltraditie ontstond. Vanaf toen werd om de twee jaar een succesrijke musical gekozen om Zaventem cultureel op de landkaart te zetten en het publiek van Zaventem en omstreken te verwennen. Zo volgden: de revue ‘100 ten 100’ (2001), de musicals ‘Fiddler on the Roof’ (2004), ‘Oliver’ (2006), ‘The Sound of Music’ (2008), ‘My Fair Lady’ (2010), in 2012 een eigen creatie ‘Nalingi yo, Sabena’ en in 2014 ‘Evita’. Het gemeentebestuur zet financieel en logistiek volop in op dit tweejaarlijks cultureel hoogfeest, een intense samenwerking tussen professionele kunstenaars, lokale amateur-artiesten en vele cultuurenthousiastelingen. Dit artistiek-pedagogisch project met als doel de nieuwsgierigheid naar, en de liefde voor kunst en cultuur aan te wakkeren, is een nobel initiatief.
Keuzemogelijkheden
Een geschikte musical vinden, is zoeken met een vergrootglas. Er zijn immers niet zoveel bekende musicals waarvoor amateurgroepen groen licht krijgen om ze te mogen opvoeren wat auteursrechten betreft. Die bedragen liggen vaak ook astronomisch hoog! Dat is de eerste drempel. Scenografisch zijn er ook vaak een pak strikte richtlijnen: to do en not to do. Daarnaast moet er rekening gehouden worden met het aanwezige potentiële talent: solisten, koor, kinderkoor, dansers, musici… Al deze mensen moeten aan bod kunnen komen. Daarnaast zoekt men telkens naar actuele relevantie en inhoud. Dat men nu weer koos voor ‘Fiddler on the Roof’ is in deze turbulente tijden waar duizenden mensen op de vlucht zijn geen gratuite keuze. Het is een aanklacht tegen de willekeur van machtshebbers. Dit verhaal is niks gedateerd en nog altijd brandend actueel. Verder, vader Tevye’s zekerheden wankelen, zijn dochters hechten geen belang meer aan Joodse tradities, wél aan de keuze van hun hart.
Sociale cohesie
Vele krachten werden maandenlang gebundeld om tot een artistiek verantwoord resultaat te komen. Te beginnen met het uiterst sobere decorontwerp, silhouetten van huizen -een paar aan elkaar geslagen latten met canvas overtrokken en in andere kleuren belicht-, en doen denken aan de kleurrijke Russische datsja’s. Een publiek drie uur in de ban houden is geen evidentie. Mooie muziek, zowel instrumentaal als vocaal, heeft een waarneembare uitwerking. Het is een weldoende en prikkelende ervaring en is voedzaam zowel voor geest als gevoel. ‘Fiddler on the Roof’ met zijn bitterzoete teksten groeide uit tot een concentraat van energie: afwisselend geestig, onderhoudend en ontroerend. Na de intro van het orkest o.l.v. Jeffrey Dirix, wordt het publiek direct de handeling ingezogen met een Joods/Russische reidans. De koren en dansers leverden knap werk. Aan de massascènes participeerden kinderen van 5/6 jaar tot volwassenen van 70/80 jaar. Energie die samenvalt. Jong en oud verbonden in discipline, overgave en inlevengsvermogen. Iedereen geeft het beste van zichzelf, zodat er mooie dingen ontstaan. Het podium delen en bouwen aan iets moois creëert magie. Het intensifieert ook de sociale verbondenheid tussen mensen. Vrouwen, mannen, kinderen, die allemaal geweldig in hun sas zijn. Je wordt gecharmeerd door hun onvoorwaardelijke inzet. Het plaatsje Anatevka, een microkosmos waar muziek en taal, eenzaamheid en groepsgevoel met elkaar verweven zijn.
Artistiek team
Er is een immense scène nodig voor de spektakelscènes. Alles bij elkaar staat er tijdens de groepsscènes zo’n kleine 200 man op het podium. Een monumentale muur van lichamen. Op- en afgaan gebeurt gedisciplineerd, vlot en organisch, indrukwekkend mooi. De groepsscènes grijpen naar de keel door de eenvoud en sonoriteit van de stemmen. Hilde De Coster, stoomde het koor en kinderkoor klaar, samen met stemcoach Tine Priem en ze leverden prachtig werk af. Ook een dikke pluim voor choreografe Carmen Vanhees. De Russische dansen zorgden voor vuurwerk. De muziek wordt live gespeeld wat het geheel optilt. De solo’s van violiste Hilde Van Keer laten een beklijvende indruk na.
Toch enkele kanttekeningen
De regie is in handen van Hugo Segers, een professional met heel wat ervaring. Hij heeft het geheel onder controle in sterk beeldende theatertaal. Maar… de meer intimistische scènes laat hij telkens uiterst côté cour en jardin spelen, terwijl er zoveel ruimte is, waardoor een grote leegte en desolaatheid ontstaat. Waarom niet meer centraal spelen? De scènes tussen twee, drie, vier mensen gaan een beetje verloren in de ruimte. Waarom tijdens die scènes de figuranten niet meer inschakelen? Dat gebeurt, maar met mondjesmaat. Antagonisten moeten het licht opzoeken. De slager kruipt in zijn scène helemaal weg in een donker hoekje! Een spelcoach met aandacht voor de lichaamstaal had sommige spelers meer overtuigingskracht gegeven. Hoofdrolspeler Dirk Cauwelier trekt met flair zijn streng. Hij heeft een mooie stem, weet ze goed te gebruiken met heel wat kleurnuances. Eén van de hoogtepunten is het lied ‘If I Were a Rich Man’. De eerste zin ‘Als ik ooit eens rijk zou zijn’ ging verloren door een neerwaartse beweging met het hoofd. Jammer. Ook aan Gusje Verbergt hoor je dat ze een geschoolde stem heeft. Haar mooie alt zorgt voor warmte en geborgenheid. Elke stem is mooi maar de drie huwbare zusjes klonken vrij schril. Elk heeft wél zijn eigen karakter en dynamiek. Deze bemerkingen doen geen afbreuk aan het geheel, interpreteer het veeleer als opbouwende kritiek. Deze musical vol ritmes, mensen en situaties groeide uit tot een spektakelrijke productie en straalde van begin tot eind zang-, dans- en speelplezier uit. De grote troef van deze productie is de joie de vivre en een aanstekelijke vitaliteit die tijdens de vier voorstellingen gedeeld werd door een kleine 4.000 enthousiaste toeschouwers.