Zaterdag en zondag 16 en 17 januari concerteerde deFilharmonie met het pianowonder Fazil Say. Ik woonde het concert van zaterdag bij, niet heel het concert. Bij de pauze keerde ik huiswaarts en waarom ik dat deed? Betovering zoals het publiek mocht ondergaan, mag je niet zomaar verbreken.

Het programma bood van Sergey Prokofiev zijn Sinfonietta opus 48, het pianoconcerto van Maurice Ravel en de symfonie nr. 5, opnieuw van Prokofiev. deFilharmonie werd geleid door de Oekraïens/Russische dirigent Kirill Karabits. Het concert zette weinig geïnspireerd in. Karabits heeft dan wel een redelijk internationale carrière, hij kon me niet volsdoende overtuigen in een wat vlakke uitvoering van een werk dat ik al weinig- tot nietszeggend vind en van een componist die ik maar niet kan vatten. Ik vreesde voor een beperkter voldoening gevende concertavond, alhoewel, Fazil Say…

Ravel en Mozart en Beethoven en Liszt en Rachmaninov

Wie de Turkse pianist nog niet aan het werk zag, die kan ik niet anders dan ‘verplichten’ bij de eerstvolgende gelegenheid naar een concert te gaan, wat ook op het programma staat. Fazil Say beleven is zo uniek dat je het niet kan vergeten: een herinnering in de meest positieve zin wordt het. Zeg maar dat een concert met hem een geschenk is dat niemand je nog kan afnemen.

Het muzikaal genie zet zich aan de piano en neemt de leiding in handen, meer nog, heel zijn lichaam spreekt muziek en zijn wezen, dat onmiddellijk in ander sferen vertoeft, leidt de gebeurtenis op het podium. De musici volgen en de dirigent moet niet meer doen dan zo nu en dan even iets aangeven. Niet dat de dirigent niet dirigeert, maar de muzikale uitstraling van de pianist is zo sterk, zonder enige dominantie of wat ook, dat je hem moet volgen, hij sleept iedereen mee in een betoverdende hypnose.

Ravel had tijd nodig om zijn pianoconcerto te schrijven. Zo’n dertig jaar duurde het eer het eindelijk vorm gekregen had. Het goede voornemen op zijn twintig jaar werd geen geplaveide weg naar de hel en Fazil Say heeft dat duidelijk gemaakt, het is de weg naar de Hemel van de Muze. Say speelt het Mozartiaans kan je zeggen, die uiterste zachtheid en fragiliteit, dan weer is het een zware Beethoven die transformeert naar de virtuoziteit van Liszt en de volheid van Rachmaninov. Maar het is wél Ravel, zo klassiek, zo van zijn tijd, zo jazzy en zo voor de eeuwigheid. Waarom wordt dit concerto zo weinig uitgevoerd? Het staat maar zelden op het programma. Gelukkig, jaja, gelukkig kon het publiek in deSingel het beleven, ondergaan.

Say heel zijn lichaam musiceert mee, hij doet met een teken van zijn hand de muziek ten hemel rijzen, spreekt als het ware het orkest aan, communiceert met het publiek dat hij aankijk, kreunt soms zacht, zijn voet slaat mee het ritme, hij wil tussen de snaren van de piano kruipen en er mee versmelten. Hij is een genie en wie er niet voldoende van overtuigd zou geweest zijn, na het concerto, was het zeker wel na zijn bisnummer. Een improvisatie gebaseerd op het concerto dat hij net speelde, maar helemaal wat anders wordt zonder de sfeer van Ravel zijn meesterwerk te breken. Integendeel, hij gaat in dezelfde lijn verder. Grootse pianistieke virtuoze klanken worden opgebouwd en uiteindelijk verstillen ze in een bijzonder zacht, pianissimo neergelegd akkoord. Met de armen wijd uit elkaar als een priester die het altaar zegent, zo zegent hij de piano, de muziek, de luisteraars. Ik ben er als het ware kapot van, wil niet applaudisseren, het handgeklap is ongepast lawaai maar ja, het publiek is door het dolle heen, springt recht maar een ‘leeggespeelde’ Fazil Say houdt het bij het concerto en die ene bisnummer.

Begrijpt u nu, beste lezers, waarom ik ben rechtgestaan, niet naar de bodega ging om iets te drinken, maar naar huis trok? Ik kon niet anders, het mirakel dat ik zag en hoorde, vooral hoorde, moest in mijn oren geprent blijven en niemand, ook Prokofiev niet, zou me dat ontnemen. Ik prijs me bevoordeeld dat ik deze man over mij mocht laten heersen en ik ben er zeker van dat iedereen die hem al live hoorde en zag, hetzelfde gevoel is overkomen.