Op het eerste gezicht lijkt de programmatie van het ingetogen Explore Ensemble tegenover het gewelddadige deep-listening van het gitaarkwartet Zwerm nogal bizar. Maar de twee concerten bleken, ieder op zijn manier, de luisteraar te brengen tot inkeer en reflectie.
Het Explore Ensemble wordt beschouwd als een van de veelbelovende ensembles van Groot-Brittanië. Het sextet (plus piano) speelde gisteren werk van vier Europese componisten, waaronder twee premières. Bij hun eerste optreden voor Transit kozen zij voor een meditatief programma met een sprankje humor op het einde.
Het concert opende met de wereldpremière van Solution voor ensemble en sopraan (Juliet Fraser) van de Nederlandse Nicoline Soeter. Het werk is gebaseerd op een gedicht dat Soeter in 2020 schreef in een periode waarin zij gezondheidsproblemen ervaarde. De contrastwerking tussen haar fysieke geheugen en de fysieke realiteit zorgt voor fraaie wrijvingen in het stuk, bijvoorbeeld tussen de piano en een tweede toetsenbord. De daaruit resulterende verschillen in stemming werden adequaat overbrugd door de klarinet en de meanderende strijkers. Sommige vibraties werden geleidelijk uitgetrokken tot een natuurlijke lijkende overgang naar een glissando. Het Britse ensemble was in Solution een en al beschaving, de tonaliteit deed denken aan het Wenen van het begin van de vorige eeuw.
Sfeervol
Die periode werd snel achtergelaten in Dissolve van de Britse componist Joanna Bailie. Tegen de achtergrond van bewerkte videoshoots van Berlijn plaatst de componist muziekfragmenten die synchroon met de videobeelden in elkaar oplossen. De fragmenten zijn losse akkoorden die geen heldere melodielijn volgen, gestut door elektronische drones. Een sfeervolle en uitgesponnen impressie. De compositie A through-grown earth voor ensemble, tape en sopraan van Lisa Illean brengt de luisteraar met slepende weefpatronen en subtiele stemwendingen in een vergelijkbare meditatieve sfeer. Vakkundig gebracht maar de sfeer van twee stukken zijn vergelijkbaar en hadden beter niet schouder-aan-schouder gestaan.
Liever was Hollywood van Oliver Leith, nu het slotstuk, tussen de twee voorgaande composities geplaatst. Alledaagse geluiden vormen het geluidsdecor. Een glas dat hoorbaar wordt gevuld, tinkelende ijsblokjes, een radio, iemand die een deuntje fluit en de overbekende ding-dong huisbel. De ijsblokjes laten horen dat het feest kan beginnen en de strijkers pakken dat teken op met een strakke, gefragmenteerde melodie die unisono steeds meer aan kracht wint. De viool laat met de nerveuze afwisseling tussen lage en hoge registers horen dat het dagelijks leven ups en downs kent. De huisbel wordt overgenomen door de strijkers, die daarop variëren, uitpakken, inpakken en vaststrikken. Een zachte drone onderstreept de knusse huiselijkheid en voorkomt dat het feest uit de hand loopt.
Zwerm: deep listening
Het (elektrische) gitaarkwartet Zwerm verzorgde het slotconcert met twee wereldcreaties. Het concept deep listening staat centraal in de compositie Seismic Wave Orchestra voor elektronica en 4 elektrische gitaren van de Brits-Iraanse componist/DJ Shiva Feshareki. Deep listening is een fysieke manier van luisteren, waarbij de gehooringang slechts het allereerste begin is van een totale en lichamelijke luisterervaring. Het lichaam en de omgeving lijken te worden geïntegreerd als gevolg van het kolossale geluidsgeweld dat de combinatie van gitaren, elektronica en speakers door de zaal jaagt. Zo ervaarde deze recensent hoe het voelt als een trein over je heen rijdt, als je wordt meegesleurd door een lawine, of in een stampede van dolle olifanten terechtkomt. Oordoppen zij hiertegen niet opgewassen. Het eindresultaat is totale overgave in een meditatieve gemoedstoestand.
In Avaeken van Stephen O’Malley worden de binnengrenzen van harmonische ontwikkeling verkend. Het streven is harmonie zo natuurlijk en kaal als mogelijk te laten klinken, dus zonder wrijvingsgeluiden. Omdat elke gitarist zijn eigen versterker heeft kunnen de zwevingen door de ruimte heel precies worden bepaald. Vier schermen met dia’s van gesteente decoreren de microtonale bewegingen van de musici. Het was een ingetogen en contemplatief einde van Transit 2021.
- WIE: Explore Ensemble en Zwerm
- WAT: Transit
- WAAR: STUK, Leuven
- FOTO’S: Transit 2021, Malou Van den Heuvel
- GEZIEN: 24 oktober 2021
