Amazing Haydn 2024 – “Nelson Messe”
Le Concert d’Anvers is één van de toonaangevende Belgische kamerorkesten. Samen met het kamerkoor Octopus o.l.v. Bart Van Reyn en Inez Carsauw, mezzosopraan, Liesbeth Devos, sopraan, Adriaan De Koster, tenor, Lieven Termont, bariton en Bart Rodyns, orgel wordt tijdens dit concert een ode gebracht aan Haydns religieuze muziek.
Wij horen het maar heel weinig uitgevoerde, maar heerlijke, Salve Regina in G-klein voor orkest en 4 solisten.
Ook is er de liefelijke Missa Brevis Sancti Johannis de Deo, die in de volksmond ook “Kleine Orgelsolomesse” wordt genoemd vanwege de overheerlijke orgelsolo die erin voorkomt. Haydn componeerde deze wel heel korte mis voor de hospitaalkerk van de Orde der Barmherzigen Brüder in Eisenstadt, uit dankbaarheid voor de orde waarmee hij al vanaf zijn jonge jaren een heel nauwe band had opgebouwd. Omdat de hospitaalkerk slechts een heel klein oksaal bezat, moest Haydn voor zijn mis, vanwege te weinig plaats, kiezen voor een zeer klein koor en dito orkestbezetting. De orgelsolo in deze mis is een en al verrukking. Vanwege de ongecompliceerde muzikale vereisten maar anderzijds toch zeer hoge melodische expressiviteit is de “Kleine Orgelsolomesse” de meest uitgevoerde van alle 14 Haydnmissen.
De apotheose van het concert is Haydns “Missa in Angustiis” of Mis in bange tijden, die Haydn in 1798 componeerde voor het hof van Vorst Nikolaus II Esterházy. Die naam, die Haydn voor zijn mis zelf hanteerde, verwijst allicht naar de stress vanwege de korte periode waarin hij de mis diende te componeren, maar mogelijk ook naar het hachelijke klimaat waarin de mis tot stand kwam. Napoleon had in minder dan een jaar 4 grote veldslagen tegen Oostenrijk gewonnen. Later werd de “Mis in bange tijden” “Nelsonmesse” genoemd. Admiraal Nelson overwon de vloot van Napoleon in de Slag bij Aboukir, bij de monding van de Nijl. Naar verluidt werden delen van de mis uitgevoerd toen admiraal Nelson in 1800 het hof van Esterházy bezocht en hierbij Haydn ontmoette. Wellicht ontstond daarna de bijnaam “Nelsonmesse”.
Deze Nelsonmis is de derde van zes late symfonische missen van Haydn. Beïnvloed door zijn Londense Symfonieën worden zij allen als meesterwerken beschouwd. Hoewel de “Missa in Angustiis”, dat tot de klanksfeer van Mozarts Requiem behoort, dus een eerder treurig stuk laat vermoeden, zijn er diverse contemplatieve en vreugdevolle delen en een jubelende finale te horen. Het orkest bevat geen houtblazers -die waren wegbezuinigd- en het gebruik van drie trompetten en pauken creëert een ietwat militaire sfeer. Ook dat heeft misschien bijgedragen tot de uiteindelijke bijnaam van het werk. De mis valt ook op door het “vuurwerk” dat van de sopraansoliste wordt gevraagd in diverse delen van de mis.
