Onder de title Enigma opent het Symfonieorkest Vlaanderen zijn concertseizoen. Op het programma staan de Enigma-variaties van Elgar, het vioolconcert van Carl Nielsen, en als opener de suite voor strijkers van de hedendaagse Amerikaanse componist Michael Fine. Fine verdiende zijn sporen als producer en adviseur van vele orkesten en begon pas op latere leeftijd te componeren. Michael Fine zoekt vooral inspiratie in de natuur en natuurgeluiden. Dat levert serene tonale meditatieve muziek, tenminste wanneer je zijn werk vergelijkt met veel hedendaagse klassieke muziek. De diepgang zit in en eenvoud en de verstilling, wellicht een opluchting voor veel concertgangers die niet vertrouwd zijn met de voor hen vaak vreemde klanken van de hedendaagse muziek.
De jonge Bulgaarse violiste Liya Petrova won heel wat prijzen, waaronder de eerste prijs op het Carl Nielsen concours in 2016 in Kopenhagen. Sindsdien maakt ze een mooie internationale carrière, speelt ze het concerto vaak in haar drukke agenda en nam het ook op, samen met de dirigente Kristiina Poska, chefdirigente van het symfonieorkest Vlaanderen.
Smartphone
Het vioolconcert van de Deense componist Carl Nielsen uit 1911 is nooit doorgebroken tot het standaard concertrepertoire van vioolconcerti. Nielsen schreef het als geschenk voor een vriend. Hij past het hele gamma van virtuoze trucs toe, zoals hij die vond in vioolconcerti van Paganini tot Sibelius. Carl Nielsen heeft zijn verdienste als componist en wordt in Denemarken als een nationale held op handen gedragen. Met een goed evenwicht tussen virtuositeit, lyrische passages en een vrolijke finale drukt het wellicht een Deense nuchterheid uit. Scandinavisch zonder de diepzinnige melancholie van Sibelius of het Noorse temperament van Grieg. Met bravoure, schwung en de prachtige klank van haar Bergonzi verleidt Liya Petrova het publiek.
Diegenen die wat meer willen weten over Liya Petrova zullen het niet in het programma hebben gelezen. Daarin staat een qr-code waarmee je met de smartphone de uitleg over werken en soliste kan downloaden. Leve de vooruitgang, leve de strijd tegen papierverspilling, leve de smartphone … Toch is het een manco tegenover diegenen zonder smartphone of platte batterij. Eigenlijk een schande dat een prestigieuze concertzaal als de Bijloke het de moeite niet vindt een handig programmaboekje aan te bieden, zoals dat tot vorig seizoen het geval was.
Enigma
Na de suite van Fine en het vioolconcert van Nielsen volgt na de pause een stuk dat de meeste concertgangers kennen, al was het maar van het bekendste deel eruit, de trage Nimrod-variatie. Overbekend maar toch telkens weer aangrijpend. Met zijn melodische inventiviteit is Elgar een genie. Elgar stond met zijn rug naar de toekomst, componeerde heel traditioneel, maar altijd pakt hij de luisteraar in met zijn weergaloze laatromantische stijl. Soms wordt Elgar te verheven gespeeld, zeker de bekende Nimrodvariatie. Symfonieorkest Vlaanderen pakt het daarentegen sober aan. Altijd puik samenspel, alhoewel de strijkers soms wat overstemd worden door een vijftal guitige heren van de kopersectie.
Achteraf beschouwd horen Nielsen en Elgar goed bij elkaar. Beiden dragen een melancholische ondertoon in zich, een soort hunkering die al in de eerste maat van de Enigma-variaties weerklinkt. Beide werken zullen zelden samen op een concertprogramma hebben gestaan, maar er is nog een andere, merkwaardige overeenkomst, die me opviel toen ik het Nielsenconcert vooraf beluisterde. In het eerste deel (in maat 44) komt het zelfde motief voor als in de eerste maat van Elgars Enigma-variaties en het wordt enkele keren herhaald. Hoeveel luisteraars zou dat zijn opgevallen, vraag ik me tijdens het slotapplaus af. Zou Nielsen hiermee bewust hebben willen verwijzen naar het bekende stuk van Elgar. Zou hij zijn bewondering voor Elgar hebben willen tonen ? Misschien was dat het enigma van dit concert…
WIE: Liya Petrova & Symfonieorkest Vlaanderen
MUZIEK: Michael Fine (Suite voor strijkers), Carl Nielsen (Vioolconcerto, opus 33), Edward Elgar (Enigmavariaties, opus 36)
WAAR: Concertzaal, De Bijloke
WANNEER: za 15 oktober 20:00 – 22:00