Nominatie Gouden Label Project – Grosse Messe 1739 für Bach und Luther is de naam die Wouter Dekoninck gaf aan de jongste mis van Johann Sebastian Bach met teksten in het Duits van Martin Luther. Eigenlijk is deze mis niet van Bach, maar de muziek is van hem of bij hem ontleend. Wordt het ingewikkeld beste lezers? Lees rustig verder en u zult me begrijpen.

In 2011 nam Wouter Dekonick een partituur van Bach in de hand, het ‘Dritter Teil der Clavierübung’ uit 1739. Het is een bundel orgelwerken die gebaseerd zijn op teksten van Luther die exact 200 jaar voordien (1539) een preek hield in de Thomaskirche die nu nog nazindert. Dit jaar wordt herdacht dat Martin Luther de reformatie startte al wist hij niet wat zijn plakkaten die hij aan de kerkdeur spijkerde of kleefde, uiteindelijk teweeg zouden brengen.

Om zowel Bach, die een blinde verering had voor Luther – zag hij hem als een soort Godsgezant of heilige en zoja, was hij dan al niet in strijd met de leer van Luther? – als Luther te eren, ging Wouter Dekoninck met de klavierpartij aan de slag. Eerst was het een inval: “Als ik dat nu eens orchestreer?”. Nadien verklaarde Wouter zichzelf bijna gek want zo’n werk ga je gewoon niet doen. En toen waren er die teksten en die geschiedenis rond dat klavierboek…

Opnieuw nam Wouter de partituren ter hand en de gedachte werd verwezenlijkt: hij zou aan de hand van deze orgelmuziek en teksten van Luther een mis componeren ter ere van deze twee heren die elk op hun wijze een soort revolutie in het denken en componeren veroorzaakten. Een Grosse Messe naar analogie met de Hohe Messe van Bach. Bach bleef echter trouw aan de Latijnse teksten, wat dan weer in tegenspraak was met Luther die de taal van het volk voorstond. Die mis van Bach op Duitse tekst van Luther zelf, dat zag Wouter Dekoninck als mogelijk een van dé belangrijkste uitdagingen van zijn hele muzikale carrière. ‘Grosse Messe 1739 für Bach und Luther’ werd de titel. Geloof het of niet, beste lezers, maar er ontstond in onze moderne hectische tijd vol lawaai en onophoudelijke druktestress zowaar een nieuwe mis die je eigenlijk kan toeschrijven aan Bach. Of toch bijna geheel want Dekoninck heeft er hier en daar toch een eigen inbreng in gelegd die wel zeer trouw is aan Bach en in niets wringt om toch maar te laten horen dat hij van de 21ste eeuw is en het beter kan dan Bach. Dekoninck is niet voor deze pedante mode te vangen. Wat een geluk ! 

Sinfonia’s zetten elk groot deel van de mis in. In het preludium, zuiver instrumentaal, hoor je het best, althans naar mijn eerste luisterervaring tijdens het concert, de inbreng van Wouter Dekoninck. Ook in een aantal koorpassages die instrumentaal begeleid zijn op periode-instrumenten en in een bezetting van Bachs Hohe Messe en het Magnificat, hoor je fuga’s zingen en spelen die je alleen op orgel verwacht. De moeilijkheidsgraad is enorm en ik schat in dat hier delen moeilijker zijn dan Bach ooit zou geschreven hebben voor zangers. Hoe dan ook, het werk is over heel de lijn fenomenaal verwonderlijk.

Dromen van Bach

Ik herinner me dat Sigiswald Kuijken jaren geleden vertelde van Bach gedroomd te hebben. Een zeer realistisch droom waar Kuijken van onder de indruk was en bleef. Bach en hij zaten tegenover elkaar aan een lange houten tafel en Bach keek Kuijken aan, zonder iets te zeggen. De droom bleef Sigiswald bij. Van de hoog getalenteerde orgelliste Els Biesemans kreeg ik toevertrouwd dat ze van Bach in een droom een thema kreeg. Jammer genoeg werd ze wakker en was het thema samen met droom verdwenen. En nu is er Wouter Dekoninck. Of hij een Bachdroom had, weet ik niet, maar dat hij een droom verwezenlijkte, met Bach die Wouters pen vasthield, daar geloof ik wel in. Drie geniale musici die elk op hun wijze met Bach in contact konden treden, het is wat en misschien moeten ze toch eens iets samen doen.

Dekoninck leidde het solistenkoor en het orkest zelf. Het is wat bevreemdend hem aan het werk te zien, maar dat hij er in slaagt een niveau te brengen waar Bach een gelukssprong zou van maken, dat is ontegensprekelijk. Zo’n aartsmoeilijk werk uitvoeren, met beperkte middelen en de inzet van de musici die veel verder gaat dan waar ze voor vergoed worden, verdient alle lof.

Dat er nog wat kan geschaafd worden aan de uitvoering is waar, maar doe het maar na. Om dit project te vervolledigen zal er een CD gemaakt worden en ik kan nu al zeggen: kopen ! Het is een feitelijke nieuwe Bach mis, ze is prachtig, puur Bach en toch niet helemaal en daardoor toch ook weer wel. De uitvoerders zijn een verzameling van talenten die er voor gaan. Het is te hopen en te gunnen dat het Hildebrandt Consort deze mis weldra mag uitvoeren in Duitsland, Nederland, zeg maar heel Europa, Japan, de VS, China en overal waar Bach (en al dan niet Luther) genoten kan worden.

Wij nomineren dit project met een Gouden Label en dat is geen geschenk uit sympathie, maar omdat het is wat het is. O ja, nog dit, de mis is niet alleen voor koor, solisten en orkest getranscribeerd, maar ook voor koor, solisten, kleiner orkest en orgel. Ga ervoor en als u een concertorganisator bent, weet u met deze wat te programmeren.

• WAT: Grosse Messe für Bach und Luther van Wouter Dekoninck (en Bach)
• WIE: Hildebrandt Consort
• WAAR & WANNEER: Dominicanenkerk Brussel, zaterdag 28 oktover 2017
• FOTO’S: © Stijn Dekoninck / Hildebrandt Consort
• WEBSITE: Hildebrandt Consort