Een voordeel van het Klarafestival is dat je het liveconcert bij beluistering op de radio nog eens opnieuw kan meemaken. Dat leverde een nog intensievere belevenis op van wat ik op het openingsconcert van 9 maart in de zaal had meegemaakt.

Deze ervaring geldt zowel voor de eerste symfonie van Gustav Mahler – uitzending op vrijdag 10 maart – als voor het vioolconcerto van Alban Berg – uitzending op maandag 13 maart – waarvan de présence van de frêle, zich totaal inlevende Patricia Kopatchinskaja nochtans een essentieel aspect van de vertolking was.

Nimf zingt treurlied

De soliste maakte haar entree op de weemoedige intro van de concertmeester en de eerste cellist als een nimf die haar treurlied komt zingen. Blootvoets en in een (het leek wel handgeschilderde) soepele jurk slingert ze zich beweeglijk doorheen de gespannen thema’s van het trieste concerto dat Berg schreef als in memoriam voor Manon Gropius, de dochter van Alma Mahler en architect Walter Gropius die in 1935 op 18-jarige leeftijd overleed aan polio. Het concerto is één lange mijmering over een jonge vrouw met een opvallende (en door haar moeder Alma zeer bewonderde) persoonlijkheid. De lyrische en tedere delen vertolkte Kopatchinskaja smachtend van treurigheid. Het korte dansmotief in het eerste deel, dat even aan de cafédans in Wozzeck herinnert, doen haar lichaam in een felle beweging uitbarsten. Ook het begin van het tweede deel (Allegro) zit vol vuur, terwijl ze onophoudelijk de betrokkenheid met de dirigent in de zwierige bewegingen van haar soepele lichaam legt. Technisch beheerst ze de veeleisende vioolpartij perfect, met de moeilijke overgangen en de hoge soms snerpende noten die blijven zingen en vanuit haar diepe gemoed lijken te klinken. “Open je ziel en luister naar wat de muziek je vertelt”, zegt Kopatchinskaja in een interview in De Standaard (9 maart 2017, p. D5). Wel, daar heeft ze de luisteraar recht naartoe gespeeld die avond.

Vurig, alert en heerlijk passioneel

Dat ze in Teodor Currentzis een ideale partner-in-emotie gevonden heeft, werd duidelijk in zijn uitvoering van Mahlers eerste symfonie met zijn ensemble MusicAeterna. De verwijzingen naar de natuur, naar de militaire marsen – die Mahlers jeugd bepaald hebben – naar de Oostenrijkse volksmuziek met de Ländler, het aanhalen van het Broeder Jacob-thema in het derde deel: Currentzis slaagde erin de symfonie door zijn orkest met een uiterste overgave en devotie te laten vertolken. Tegelijk slaagde hij erin telkens de overgangen naar een nieuw thema schitterend te nemen, steeds goed voorbereid in zijn – ik geef toe bij momenten zeer uitbundige – gestiek. De symfonie kreeg effectief de “spirituele kracht” die Currentzis er als karakteristiek van aanhaalde in het gesprek bij de uitzending op Klara. Bij het tweede deel vuurde hij zijn orkest aan tot een ontzettend snel tempo, met schitterende kopers. Maar vanaf het Ländler-thema werd het walsend langzamer – zeer mooi! In het Broeder Jacob-thema kregen we de zachte warme klank van de diepe blazers. De helder-wakkere hobo speelt niet puntig maar meedeinend de melodie, dan geleidelijk versnellend tot de fluit even een halt toeroept en het tempo weer zalig zacht wordt. Het orkest is uiterst alert, volgt enthousiast elke aanwijzing van de dirigent. Dat het grootste deel van de muzikanten (violen, altviolen) daarbij rechtstaand spelen, zal die energie extra ten goede komen.

Currentzis vuurt aan, springt en danst als bezeten, zwaait de lange armen. Hij gaat overweldigend en vol passie te werk. Zijn ruime gebaren beklemtonen enerzijds het super-betrokken zijn, maar anderzijds ga je je toch soms afvragen of het wel nodig is en niet op show gaat lijken … Een restrictie die totaal vervalt bij het luisteren – puur auditief – naar de opname op de radio. Wat een vertolking, zo overtuigend en zo subliem, waarin ook de pianissimi prachtig uitkomen tegenover de heftige thema’s. En ja, dan is het uitbundige applaus in de zaal, zij het wat in de hand gewerkt door “show”, toch zeer terecht en mompel je ook bij de radio thuis “bravo”. Een voltreffer als inzet van het Klarafestival 2017. Tot ziens Teodor Currentzis. Tot op een volgend Klarafestival? We komen opnieuw!

• WAT: Alban Berg (1885-1935) – Vioolconcerto ‘Dem Andenken eines Engels’ | Gustav Mahler (1860-1911) – Symfonie nr. 1 in D, ‘Titan’
• WIE: Patricia Kopatchinskaja (viool), MusicAeterna o.l.v. Teodor Currentzis
• WAAR: Henry Le Boeufzaal, BOZAR, Brussel
• WANNEER: donderdag 9 maart 2017 – Klarafestival nog tot en met 24 maart 2017
• CREDIT FOTO: Klara | Marco Borggreve | Alice Calypso for Malina