Nominatie Gouden Label Historisch Onderzoek – “ … (stilte) … Nôôôô !!!??? ” , “Si signore”… Het was een ogenblik stil, een zestal maanden geleden, aan de andere kant van de telefoon. Jan Dewilde belde met de Fondazione Spontini in Italië.

Hij kon meedelen dat men in de bibliotheek van het Kasteel d’Ursel partituren had gevonden, in perfecte staat nog wel, van de componist Gaspare Spontini (1774-1851).

In de loop van de maand december 2015 snuffelde men in de uitgebreide bibliotheek van de familie d’Ursel. He, daar lagen ook wat partituren tussen, dat kon wel eens getoond worden aan de mensen van het Antwerpse conservatorium. Zo geschiedde en snel wist men wat voor partituren men in de hand had, in perfecte staat, vier manuscripten die al jaar en dag zoek waren en waar men van wist dat ze bestaan hadden. Ze bestonden dus nog en lagen zeker anderhalve eeuw onder het boekenstof.

Het diensthoofd Bibilotheken en Kunsten van de provincie Antwerpen, de heer Marcel De Cock was er snel bij en hij contacteerde Jan Dewilde, de bekende ‘speurneus’ van het Conservatorium van Antwerpen. De onderzoeksgroep werd ingeschakeld en zeer snel wist met dat het ging om vier al lang zoek geraakte werken. Eens bekomen van de opwinding die zo’n ontdekking altijd veroorzaakt, werd een keten van mensen ingeschakeld, de ‘Fondazione Pergolesi Spontini’ in Italië, musicologen van het conservatorium Antwerpen en musici. De provinciale overheid werkte als eerste en initiatiefnemer mee en eerste gedeputeerde, ook bevoegd voor cultuur, de heer Luk Lemmens, stelde een bedrag van 100.000 euro ter beschikking om het onderzoek mee te financieren.

Ondanks dat het onderzoek nog in een beginfase zit, zijn er al grootse plannen in de maak. deFilharmonie engageert zich om de cantate uit te voeren (2019?) en de Fondazione Spontini wil tegen ten laatste 2020 de opera’s en de cantate op CD en DVD hebben, na alles ook op scène uitgevoerd te hebben. Er is de nodige ervaring in huis want in 2007 ontdekte men in een Londens antiquariaat al een andere verloren opera van Spontini en die kan je nu op DVD en DC kopen. Op Youtube kan je deze opera volledig bekijken en beluisteren, La Fuga in maschera.

Presentatie met hertogin d’Ursel als eregaste

Zelden heb ik op een maandagvoormiddag een persconferentie over een muzikaal onderwerp zo druk bijgewoond geweten. Radio, TV, dagbladpers, je ziet ze nog maar uiterst zelden present bij persconferenties en nu stonden ze daar verzameld en op het middagjournaal kon je Jan Dewilde er al over aan het woord horen. Deze vondst maakt dus ophef en dat is maar goed ook.

Gedeputeerde Luk Lemmens had de eer om de componist zijn naam bekend te maken van wie men drie opera’s en een cantate had gevonden. “Spontini”. Ja, hij was een naam in zijn tijd en nog in het net afgelopen seizoen bracht De Munt een opera van hem.

Hertogin d’Ursel kwam uit Duitsland afgereisd om een en ander toe te lichten. Het viel op dat zij, net als alle andere aanwezigen, ontzettend benieuwd was naar de korte uittreksels die zouden ten gehore gebracht worden. Jan Dewilde schilderde het historisch kader waarin de werken ontstonden en waar ze hun opmerkelijke plaats verdienen in de carrière van Gaspare Spontini. De partituren zouden via zijn echtgenote, een telg van de familie Erard die we kennen van de pianobouwers, bij de familie d’Ursel terechtgekomen zijn en daar in een of ander kast verhuisd zijn in dozen, kasten tot die vier manuscripten na ruim 200 jaar in de juiste handen terechtkwamen.

Stijn Saveniers genoot de eer de partituren volledig te bestuderen en er twee aria’s en een duet uit te selecteren om op de presentatie te laten uitvoeren. De orkestpartituur transcribeerde hij voor pianobegeleiding.

Hij vertelde me dat de muzikale waarde van de werken zeker hoog is en dat een transcriptie veel fijne details verloren laat gaan. De gebruikte kleuren, inventiviteit, het ritmisch binnenwerk, de mooie spanning in thematisch materiaal in verhouding tot de zang, de contrasten, de leuke momenten… Volgens Saveniers moet Spontini veel gelachen hebben bij het componeren. Je voelt dat de componist zich fel moet geamuseerd hebben.

Amusement lag er al in de aria’s en vooral in het duet die werden uitgevoerd door Barbara Balthussen (pianobegleiding), sopraan Dorine Mortelmans en bariton Simon Schmidt. Muzikale prikkels die je benieuwd maken naar wat voor vrolijke werken we binnen enkele jaren zullen kunnen beluisteren, waren het alvast.

De titels van de werken waarvan de door Spontini handgeschreven manuscripten het licht herontdekten:

– Il quadro parlante (melodramma buffo, 1800, Palermo)

– Il geloso e l’audace (drama giocoso, 1801, Rome)

– Le metamorfosi di Pasquale ossia Farsa (farsa giocosa, 1802, Venetië)

– L’eccelsa gara (cantate, 1806, Parijs)

Gezien het internationale, historische en muzikale belang van deze ontdekking en de eraan gekoppelde projecten van onderzoek die moeten uitmonden in uitvoering en opnames, geven we voor een eerste keer een Nominatie Gouden Label Historisch Onderzoek.