Het orgel maakt terug opgang. Een toe te juichen zaak want met de enorme terugval van de kerkgang en het infantieler worden van de opluistering van heel wat kerkdiensten, werden de orgels op tal van plaatsen bijna werkloos. Verwaarlozing van de instrumenten, minder organisten in dienst, geen publiek meer op de concerten waren de spijtige gevolgen, maar de kering is ingezet !
De jongere generatie orgelliefhebbers bestaande uit professionele organisten tot de doordeweekse mens die eens graag orgel hoort al dan niet in een kerk en /of tijdens een misdienst, heeft gewroet en wroet nog door om het orgelleven terug de plaats te geven die het verdient. Het gevolg is dat er concertcycli ontstaan zijn, orgelwandelingen, orgelreizen, meer en meer orgelopnames, restauraties zijn uitgevoerd, in uitvoering zijn of staan gepland, nieuwe orgels worden gebouwd enzomeer. Het oude publiek, bijna letterlijk te nemen, wordt terug aangetrokken, maar er is ook een nieuw publiek dat het orgel ontdekt los van de kerkdiensten. Zo wordt er ook terug meer gecomponeerd voor orgel, zijn er wedstrijden voor organisten, componisten en improvisatie. Daar mag eenieder zich op verheugen. Het orgel is dus niet aan het verdwijnen, wel integendeel. Hier bespreken we drie orgelcd’s, met al dan niet religieus gerelateerde muziek. Laat u meeslepen beste lezers.
Mixture, the night sessions
Bij Organroxx verscheel een cd met improvisatie voor orgel geïnspireerd op muziek van de renaissance tot vandaag. Deze opname is misschien wel de opvallendste van de heropleving van het orgel die nieuwe initiatieven mogelijk maakt. Er wordt naast orgel ook gregoriaans en op gregoriaans gebaseerde muziek gezongen, al dan niet begeleid door het orgel. Dat op zich is niet zo nieuw, maar wat het wel is, is dat een flugelhorn (bugel) wordt ingeschakeld die mee improviseert met het orgel en de zang. Het blijft niet bij de meditatieve sfeer van het gregoriaans of de soms feestelijke God lovende klanken van het orgel. Jazzy en andere hedendaagse elementen doorkruisen het een en ander. Toch blijft deze cd wel een religieuze sfeer uitademen en zou ik een concert met deze werken niet in een zaal willen horen, maar wel en alleen maar in een gotische of barokke kerk. De banden worden dus niet helemaal doorbroken en dat hoeft ook niet noch wordt dit geëist of in vraag gesteld. Enig (muzikaal en artistiek verantwoord) respect voor een kerk, ook al is ze niet meer in gebruik voor de eredienst, mag toch nog wel.
Bart Wuilmus (orgel), Jo Hermans (flugelhorn) en het gregoriaans koor Cantabo namen in de donkere uren van de dag, de nacht dus, deze cd op aan het Pelssorgel en het Thomasorgel van de Sint-Katarinakerk van Hoogstraten. Vandaar de titel ‘night sessions’. Mixture staat voor het mengen van de vele elementen waar men over beschikt vanuit de geschiedenis tot het heden. De musici leveren een intelligent samengestelde cd met als rode draad de erfenis uit het christelijke geloof en de eraan verbonden ritus. De cd past netjes in de heropleving van de orgelmuziek met een ruimere insteek. Het is ook mooi dat men niet zomaar de banden verbreekt met de plechtige kerkdiensten die eeuwenlang het leven in onze contreien bepaalden, beïnvloedden en richting gaven, ook muzikaal. Wie een wat andere en toch trouwe opname zoekt met als kern het orgel, maakt met de aanschaf van deze opname een goede keuze.
- WAT: Mixture The Night Session, orgel, hornflugel, gregoriaans
- WIE: Bart Wuilmus (orgel), Jo Hermans (hornflugerl) Cantabo (gregoriaans)
- UITGAVE: Organroxx
Orgelmuziek in de kathedraal van Sankt-Gallen
Zwitserland is niet alleen het land van spitse bergen, het is ook een land dat veel cultuur biedt, zo onder meer via het orgel. Denk maar aan onze Vlaamse artieste Els Biesemans die daar een van de grootste namen is. Hier luisteren we naar vooral 20ste eeuwse orgelmuziek die werelds is met al dan niet een religieuze inslag. Willebald Guggenmos bespeelt virtuoos het orgel van de kathedraal van Sankt-Gallen, de vierde cd in een hele reeks ‘Musik aus der Kathedrale Sankt-Gallen’. Bekende en minder bekende namen worden samengebracht met werken die een mooi geheel vormen. Guggenmos geeft een staalkaart van orgelmuziek die vrij kan gespeeld worden in een programma dat een fijne harmonie kent en niet van de hak op de tak springt met het brengen van werken uit een hele reeks stijlperiodes. Een aanpak die mijn sympathie geniet.
Charles M. Widor, Jacques Vogt, Johann Gustav Eduard Stehle, William Faulkes, Frank Tirro, Tomás Garbizu, Lionel Rogg, Egil Hovland, Olivier Messiaen en Marcel Dupré schreven allemaal orgelwerken van formaat, het ene majestatisch, het andere subtiel, maar samen op deze opname vormen ze een geheel dat de liefhebber zeker kan bekoren.
Het groot orgel uit 1968 van deze kathedraal leent zich ook uitstekend voor de laatromantische en modernere werken uit vorige eeuw. Goed dus dat deze cd het licht zag.
- WAT: Organ Musik St. Gallen Cathedral
- WIE: Willibald Guggenmos
- UITGAVE: TYXart (© cover) TXA 18108, realisatie Chromart Classic
Bach ontbreekt niet en nooit
Kasten vol met cd’s van Johann Sebastian Bach vullen? Het kan zonder moeite. Niet dat het moet, het mag. Als je een verzameling wil opstarten of aanvullen, dan heeft Aliud je een dubbel-cd te bieden, ingespeeld op het Christian Vater orgel van de Sankt-Peterkirche in het Duitse Melle (niet het Oost-Vlaamse Melle bij Gent). De organist van dienst is de Nederlander Vincent van Laar die zowat overal concerten geeft.
Van Laar had de kans op deze dubbel-cd de koralen van het manuscript van Leipzig volledig op te nemen, aangevuld met de Schübler koralen. Bach leefde zich naar mijn en vele anderen hun gevoel pas echt uit met het componeren voor orgel. Hij had in Leipzig een instrument uit de duizend en hij was niet aan de beperkingen gevonden van een te klein koor en/of instrumentaal ensemble of muzikanten die niet helemaal aan zijn wensen beantwoordden. Hier kon hij zijn gangen gaan en het is een open deur instampen met te stellen dat zijn meest majestatische en imponerende muziek, maar ook zijn fragielste kunstwerkjes voor orgel zijn geschreven. Interpreteer dit nu niet dat de andere muziek van Bach niet aan deze eisen voldoet. Zijn genialiteit was zo groot dat hij met een minimum aan middelen een maximum bereikte. Maar goed, het orgel dus.
Vincent Van Laar speelt verstandig, doorzichtig en goed volgbaar. Hij geeft het orgel de kans te ademen zodat niet te veel klanken in elkaar versmelten als een holle wirwar wat soms gebeurt. Een lichte toets, doorzicht, muzikaliteit en Bach: een cocktail dat naar meer smaakt. Barok van zijn beste kant, zeker weten.
- WAT: Johann Sebastian Bach, The organ chorales of the Leipzig manuscript, Schübler chorales
- WIE: Vincent van Laar
- UITGAVE: Aliud, ACD BN 103-2
- Uitgelichte foto: © Pixabay.com – Free Photo
