***** Onder de grootste kunstenaars die we dit jaar vieren of herdenken, is de Italiaans Spaanse schilder van Grieks-Kretenzische afkomst El Greco, overleden in 1614. En omdat bij een viering of herdenking muziek hoort, is er een magistrale cd verschenen met muziek uit de tijd van de schilder. Subliem!
***** Onder de grootste kunstenaars die we dit jaar vieren of herdenken, is de Italiaans Spaanse schilder van Grieks-Kretenzische afkomst El Greco, overleden in 1614. En omdat bij een viering of herdenking muziek hoort, is er een magistrale cd verschenen met muziek uit de tijd van de schilder. Subliem!
Welk een goddelijke gedachte de laatste tijd om bij grote tentoonstellingen en herdenkingen van schilders ook aandacht te schenken aan de muziek van hun tijd. Dit is het geval met deze cd. We maken een virtuele reis door de tijd en het leven van Domenikos Theotokopoulos (1541-1614), één van de grootste schilders van het maniërisme en de contrareformatie en herbeleven de muzikaal opgeluisterde banketten waaraan hij deelnam en de ingetogen, devote misdiensten die hij bijwoonde.
Bij wijze van appetizer opent de cd met een Griekse Cancion en dans, een Byzantijns lied en ‘La mujer caida’ van Kassia, de Grieks-Byzantijnse dichteres en componiste uit de 9de eeuw. Als hoofdschotel, magistrale meerstemmigheid van Italiaanse en Spaanse origine in composities van de dansers Cesare Negri (die men “il Trombone” noemde) en Fabriozio Caroso, Tomas Luis de Victoria, Orlando di Lasso en Diego Ortiz, maestro de capilla van de vice-koning van Napels, ‘el tercer duque de Alba’, Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, ja wel, landvoogd van de Nederlanden aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog, onze beruchte ‘Alva’.
De muzikale reis van Domenikos Theotokopoulos (de Griek, El Greco) met de vihuela de arco als gids, omvat de meest iconische muziek van Kreta tot Venetië en Rome, om te eindigen in de prachtige Spaanse stad Toledo.
Op Kreta werd El Greco gevormd als schilder in de traditie van de beeld geworden stilte van de Byzantijnse kunst. Icoon schilderen zou het grootste deel van zijn later werk bepalen en op Kreta leerde hij schilderen met tempera techniek. Daarna reisde hij in 1567 naar Venetië. Hij was vanaf het begin geïnteresseerd om te schilderen ‘alla maniera italiana’. Meteen na zijn aankomst in Venetië contacteerde hij het atelier van Titiaan, waar hij het nodige gereedschap vond en nieuwe technische expertise opdeed voor de herinterpretatie van de westerse modellen.
Zijn levensreis bracht hem vervolgens naar Toledo waar hij dank zij de fortuinlijke omgeving van Filips II de juiste plek vond voor creatieve vernieuwing. Zoals geciteerd door de schilder Jusepe Martinez in zijn ‘Discursos practicables del Noblisimo Arte de la Pintura’, ongeveer 60 jaar na de dood van El Greco : “Hij verdiende vele dukaten die hij uitgaf aan onnodige extravagantie van zijn huis, met bezoldigde muzikanten om te genieten van al het genot bij het eten”. Dus, laten we hem dienen als de muziek.
Op de cd staan traditionele Griekse liederen en instrumentale dansen die afwisselen met een boetegezang voor Maria Magdalena, gebaseerd op de oude, vroeg christelijke, Byzantijnse intonatie van het Magnificat. Opgewekte villancico’s, gaillarden en balletti, gespeeld op historische instrumenten, brengen het Toledo van weleer opnieuw tot leven. Het subliem, achtstemmig Ave Maria en de magistrale Maria antifoon ‘Alma Redemptoris Mater’, begeleid door cornetten en sacquebouttes (baroktrombones), brengen een prachtige evocatie van de devotie van weleer. Waar de Passamezzo, Romanesca en Folia de zotskap niet weren, zo intens devoot klinkt de meerstemmigheid van Tomás Luis de Victoria. Hij was lid van de apostolische ‘Confederatio Oratorii Sancti Philippi Nerii’, die zich naar de plaats noemden van hun bijeenkomsten in Rome, nl. het oratorio van de Santa Maria in Vallicella, waar dan ook de wieg stond van het oratorium als dusdanig.
De Capella de Ministers o.l.v. Carles Magraner tonen zich met deze cd nog maar eens opnieuw van hun beste zijde als topuitvoerders van vocale en instrumentale muziek die de extatische stilte van het aards bestaan met materiële sonoriteit verbindt aan de bovenzinnelijke wereld van het geloof. In het bijhorend boekje leest u hoogst interessante en bovenal originele teksten (bvb. het verhaal over Dali, El Greco en de slakken…) van Alfonso de Vicente en Alvaro Zaldivar Gracia. En als u nu nog eens het beluisteren van deze cd afwisselt met wat lezen in Vestdijks historische roman “Het vijfde zegel”, kan uw avond niet meer stuk. Zeker doen! Een prachtboek, een prachtschilder, een prachtuitvoering, een pracht van een cd! Geenszins te missen.
