Regelmatig is het Ballet de L’Opéra de Lyon te gast in deSingel. Deze keer stond de compagnie drie dagen na elkaar geprogrammeerd met hooogstaand repertoire van William Forsythe en een creatie van de Griekse choreograaf Ioannis Mandafounis. Er is een match. Hij danste ooit zelf in de compagnie van Forsythe. Een uitgebalanceerde triple bill van hedendaags ballet.
‘BIS N. S.’ (AS USUAL) choreografie Ioannis Mandafounis
Waar halen kunstenaars hun inspiratie vandaan? Soms zijn de meest bizarre dingen de trigger om de verbeelding in gang te zetten. Op basis van een bisnummer (Bis) van Nina Simone na haar concert op het Montreal Jazz Festival in 1979 zette hij zijn choreografie uit. Op de immens grote scène staat alleen een microfoon en centraal midden een vleugelpiano. Ioannis Mandafounis trekt het publiek meteen in de voorstelling. Een bontgekleurde groep uitgelaten jonge mensen stormt de scène op joelend en applaudiserend na het indrukwekkende optreden van Nina Simone. Hun honger is nog niet gestild. Ze willen méér. De presentator bedankt Nina Simone en ja…. Een bisnummer dringt zich op. Idolaat hangen de jongeren op en rond de piano. Voor ze ingaat op de wens van het publiek trekt podiumbeest Nina Simone de banden met haar fans even steviger aan en gaat in dialoog. Ze vertelt wat anecdotes, is zelfs wat ondeugend en vraagt of David Bowie wel degelijk een man is?! Zingt vervolgens op haar onnavolgbare manier ‘Stars’ van Ian Janis en ‘Feelings’ van Albert Morris. Ondertussen krijgt de toeschouwer een blik achter de schermen. De dansers maken zich klaar om op te treden: schudden de spieren los, warmen zich op, een danseres wordt bij een sprong slecht opgevangen en geraakt geblesseerd. Iedereen snelt toe. Er wordt wat geplaagd… De toeschouwer kan twee parallelle werelden volgen. Deels auditief: Nina Simone; deels visueel: het danserscollectief. “Het gebruik van de ruimte, en het daaruit voortvloeiende spel van perspectieven is een weerspiegeling van de ambigue tweedeling tussen de innerlijke en uiterlijke persoonlijkheid van de kunstenaar” staat in het programmaboekje te lezen. Het uitgangspunt is interessant. Dat distilleren uit wat op het podium gebeurt is toch wat mager. Het geheel mist daarvoor body en sprankel.
‘N.N.N.N’. choreografie William Forsythe
In dit werk (wereldpremière 21 nov. 2002) deed William Forsythe expliciet onderzoek naar de geometrische mogelijkheden van het lichaam met de focus op de bovenste ledematen. Choreografie die sedert 2021 ook op het repertoire staat van de het Ballet L’Opera de Lyon. Vier mannen verkennen op een lege scène lijnen, punten, krommen, diagonalen in de ruimte. Ze hebben iets van robots die niet meester zijn over de impulsen die naar hun armen gestuurd worden. Ze bewegen soms afzonderlijk, twee aan twee, of klitten met vier aan elkaar. Ze haken in elkaar als paperclips. Verstrengeling waaruit ze zich in kronkels los maken. Maar na een tijdje klitten ze dan toch weer in elkaar. Er is ook vernuftig vloerwerk te zien. Het geheel heeft vele facetten: dan oogt het mechanisch, hilarisch, naïef of net doordacht. Een kwartet dat veel bijval kreeg van het publiek.
‘Quintett” choreografie William Forsythe
‘Quintett” (1993) waar William Forsythe zijn hart en ziel inlegde, is een van zijn meest bewaakte danswerken en wordt algemeen beschouwd als één van zijn grootste en integere prestaties. Het verlies van een geliefde is altijd al een belangrijke inspiratiebron geweest voor kunstenaars. Met deze lyrische wals voor vijf dansers schreef Forsythe een eerbetoon, een laatste liefdesbetoon aan zijn terminale vrouw, de danseres Tracy-Kai Maier. Het is het bezweren van de dood. De première haalde ze spijtig genoeg niet. Ze werd amper 32 jaar!
De Franse psychologe en auteur Jeanne Siaud-Facchin verwoordde het ooit treffend als volgt: “Creativiteit is de concrete, magische verbinding van intelligentie, helderheid en emotionele ontvankelijkheid.”
‘Quintett’ is de cerebrale synthese van liefde omgezet in beweging. Een visuele en mentale reis die de toeschouwer onderdompelen in een wereld van klank en vorm, vreugde en pijn, gelatenheid en verzet, introspectie en expressiviteit… De pijn van het afscheid moeten nemen wordt fysiek voelbaar. Forsythe combineert traditionele ballettechnieken met een krachtige en wilde vorm van bewegen. Technisch briljant, verfijnd en adembenemend.
‘Quintett’ toont vijf dansers, drie mannen en twee vrouwen in een lege ruimte op een ouderwetse lichtbak en een spiegel na die opgesteld staat voor een opening in de dansvloer. In elke relatie zijn er momenten van harmonie en tederheid, maar ook momenten dat het botst. Deze sferen: zacht en delicaat maar ook aantrekken en afstoten, lichamen die tegen elkaar botsen en elkaar wegduwen zijn in deze choreografie hartverwarmend verwerkt.
Forsyhe laat zich leiden door de meeslepende muziek van de Britse componist Gavin Bryars ‘Jesus Blood Never Failed Me’. Een iconisch muziekstuk dat de thema’s: verlies, hoop, angst en vertrouwen allemaal in zich draagt. Hij hoorde dit refrein van een religieus lied toevallig bij Waterloo Staton door een oude zwerver zingen en ontdekte dat die zin aansloot bij een van zijn composities. De dertien maten vormden een perfecte combinatie. Gemonteerd als een loop heeft het een bijna hypnotisch effect. De korrelige mannenstem herhaalt de tekst keer op keer terwijl de muziek opbouwt: heel stil bij aanvang, maar in volume toenemend, als een perpetuum mobile. De choreografie toont de dansers in een naadloze stroom van solo’s, duetten en trio’s in beweging in contrapunt met Gavin Baryars muziek. Dansers vallen, vliegen in een oogwenk in de armen van hun partner, erop vertrouwend dat de armen er zullen zijn om hen op te vangen en vast te houden. Regelmatig verdwijnen protagonisten in de diepte, komen terug, nemen weer deel aan het gebeuren. Naar het einde toe flitst de lichtbak aan en tekent zich een lichtvlek met schaduwen af op de achtergrond als een overgangswereld. In een laatste sequentie laat een van de danseressen zich meermaals vol vertrouwen ruggelings in de opening vallen. Zich overgevend aan het onafwendbare. Telkens wordt ze opgevangen door sterke mannenarmen die haar terugduwen en in leven willen houden.
‘Quintett’ houdt een spiegel voor: als mens zoeken we naar evenwicht, beschikken over een geweldige veerkracht maar in essentie zijn we o zo kwetsbaar.
‘Quintett’ omschrijven in en paar woorden: virtuoos, extreem fysiek én gevoelvol. De choreografie is heftig maar nooit donker en zwaar. De muziek heeft een zalvende factor. Eens het doek gevallen blijf je een beetje verweesd en met hartzeer achter
Wat: Ballet de L’Opera de Lyon
Waar: deSingel
Wanneer: 25 Maart 2022
Productie: Ballet de L’Opera de Lyon
Choreografie: William Forsythe / Ioannis Mandafounis
