Het Purcell Choir en Orfeo Orchestra brengen onder leiding van György Vashegyi een vergeten parel. Een werk dat verloren leek te zijn, werd gevonden. Het werk in kwestie: het oratorium Kaiser Constantin I (1769) van Johann Michael Haydn (1737-1806).
De jongere broer van Joseph
Iedereen kent Joseph Haydn als een van de grote componisten van de Weense klassiek. Maar wie herinnert zich nog zijn minder gekende broer Michael? Net zoals Joseph begon ook Michael zijn muzikale carrière als koorknaap bij de Stephansdom te Wenen. Hij zong er als jongenssopraan. Wanner de puberteit kwam en zijn stem brak, verliet Michael het koor en volgde in de voetsporen van zijn oudere broer. Michael Haydn werd componist.
Michael Haydn stortte zich op de kunst van het componeren en zijn harde werk werd in 1760 beloond toen hij benoemd werd tot Kapellmeister in het huidige Oradea (vroeger gekend als Nagyvárad en Großwardein). Twee jaar later werd Haydn Konzertmeister en later Hofkapelmeister in Salzburg. Daar leerde hij Leopold en Wolfgang Amadeus Mozart kennen en gaf hij les aan de jonge Carl Maria von Weber en aan Anton Diabelli.
Tijdgenoten zoals W.A. Mozart en grote broer Haydn waardeerde de muziek die Michael schreef. In het bijzonder zijn religieuze muziek kwam veelbloeding in de briefwisseling aan bod. Ondanks de erkenning van deze twee grote namen wist Michael nooit dezelfde reputatie op te bouwen. Na zijn dood in 1806 raakte zijn oeuvre in de vergetelheid tot musicoloog Karl Geiringer (1899-1989) voor de kwaliteit ervan opkwam.
De eerste Christelijke keizer
Een van Michael Haydns religieuze werken is het oratorium Kaiser Constantin I: Feldzug und Sieg (1769). Deze recent opgedoken compositie is nu voor het eerst beschikbaar op cd. Het Purcell Choir & Orfeo Orchestra brengen dit verassende werk onder leiding van György Vashegyi.
Het libretto werd door professor Heinrich Drümel (1707-1770) verzorgd en vertelt het verhaal van de eerste Christelijke keizer, Constantijn de Grote. Het is een verhaal waarin het Christelijke geloof overwint. Het verhaal wordt verteld door vijf allegorische figuren allen vertolkt door sopranen.
De muziek is typisch Haydn. Met zijn aandacht voor koperblazers was hij Bruckner voor. De trompet, hoorn en trombone solo’s zijn verbluffend virtuoos. Zeker voor hun tijd. In de eerste aria “Jubilieret, triumphieret, gesegnete Christen” [cd 01, track 03] is gekenmerkt door technisch moeilijke intervallen, trillers en een snel tempo. Trompettist László Borsódy brengt de solo feilloos en laat het als kinderspel klinken.
Deze virtuositeit vertaalt zich ook in de vocale lijnen. In deze aria zingt de allegorie van de Moed met verbluffende virtuositeit. Het werk als geheel is ook ongebruikelijk virtuoos voor een Duitstalig oratorium. In het bijhorende boekje wordt het genre beschreven als een “Salzburg” oratorium. Het combineert de vocale acrobatie die het Italiaanse oratorium zo kenmerkt, met een rijke diversiteit aan muzikale genres. De gebruikelijke Da capo-aria wordt afgewisseld door fuga’s en sonates. Als luisteraar weet je niet welke vorm te verwachten. De conventies zijn doorbroken. Elke aria klinkt als een welkome verrassing.
Deze onverwachte kronkelingen komen van begin tot einde terug en breken elk verwachtingspatroon. Voor de finale “Ihr Christen, streuet Palmen” [cd 02, track 08] voorziet Haydn zelfs een nieuwe verrassende wending. Het Purcell Choir en contratenor Péter Bárány zingen als slot een psalm. Van stijl breekt dit met alles wat ervoor klonk. De zang is gekenmerkt door lange noten, eenvoudige harmonie en ritmes uit protestantse koralen. Dit vloeit dan over in de toenmalige, archaïsche stijl van het contrapunt. De toevoeging van dit fugato geeft het oratorium een cyclisch element. Het thema dat in deze finale door de viool geïntroduceerd wordt, verwijst naar het openingsthema.
Op verschillende vlakken is dit werk vooruitstreven. Het breekt met vele conventies en voorspiegelt elementen die later in het werk van W.A. Mozart en Johannes Brahms klinken. Dat maakt de herontdekking van dit werk des te wonderbaarlijker. Deze uitvoering van Vashegyi doet de genialiteit van deze compositie recht toe.
- WIE: Katalin Szutrély [sorpaan], Emöke Baráth [sorpaan], Theodora Raftis [sorpaan], Klára Kolonits [sorpaan], Chantal Santon Jeffery [sorpaan], Péter Bárány [contratenor], Purcell Choir & Orfeo Orchestra o.l.v. György Vashegyi
- WAT: Michael Haydn: Kaiser Constantin I
- UITGAVEN: Accent ACC26504
- BESTELLEN: JPC
