Een van Michael Haydns religieuze werken is het oratorium Kaiser Constantin I: Feldzug und Sieg (1769). Deze recent opgedoken compositie is nu voor het eerst beschikbaar op cd. Het Purcell Choir & Orfeo Orchestra brengen dit verassende werk onder leiding van György Vashegyi.

Het libretto werd door professor Heinrich Drümel (1707-1770) verzorgd en vertelt het verhaal van de eerste Christelijke keizer, Constantijn de Grote. Het is een verhaal waarin het Christelijke geloof overwint. Het verhaal wordt verteld door vijf allegorische figuren allen vertolkt door sopranen.

De muziek is typisch Haydn. Met zijn aandacht voor koperblazers was hij Bruckner voor. De trompet, hoorn en trombone solo’s zijn verbluffend virtuoos. Zeker voor hun tijd. In de eerste aria “Jubilieret, triumphieret, gesegnete Christen” [cd 01, track 03] is gekenmerkt door technisch moeilijke intervallen, trillers en een snel tempo. Trompettist László Borsódy brengt de solo feilloos en laat het als kinderspel klinken.

Deze virtuositeit vertaalt zich ook in de vocale lijnen. In deze aria zingt de allegorie van de Moed met verbluffende virtuositeit. Het werk als geheel is ook ongebruikelijk virtuoos voor een Duitstalig oratorium. In het bijhorende boekje wordt het genre beschreven als een “Salzburg” oratorium. Het combineert de vocale acrobatie die het Italiaanse oratorium zo kenmerkt, met een rijke diversiteit aan muzikale genres. De gebruikelijke Da capo-aria wordt afgewisseld door fuga’s en sonates. Als luisteraar weet je niet welke vorm te verwachten. De conventies zijn doorbroken. Elke aria klinkt als een welkome verrassing.

Deze onverwachte kronkelingen komen van begin tot einde terug en breken elk verwachtingspatroon. Voor de finale “Ihr Christen, streuet Palmen” [cd 02, track 08] voorziet Haydn zelfs een nieuwe verrassende wending. Het Purcell Choir en contratenor Péter Bárány zingen als slot een psalm. Van stijl breekt dit met alles wat ervoor klonk. De zang is gekenmerkt door lange noten, eenvoudige harmonie en ritmes uit protestantse koralen. Dit vloeit dan over in de toenmalige, archaïsche stijl van het contrapunt. De toevoeging van dit fugato geeft het oratorium een cyclisch element. Het thema dat in deze finale door de viool geïntroduceerd wordt, verwijst naar het openingsthema.

Op verschillende vlakken is dit werk vooruitstreven. Het breekt met vele conventies en voorspiegelt elementen die later in het werk van W.A. Mozart en Johannes Brahms klinken. Dat maakt de herontdekking van dit werk des te wonderbaarlijker. Deze uitvoering van Vashegyi doet de genialiteit van deze compositie recht toe.