De bekende Italiaanse dirigent Carlo Rizzi, geboren in Milaan, wordt emotioneel wanneer hij over de volmaakte schoonheid praat die Wagner wist toon te zetten in Tristan und Isolde. Haast even gegrepen is hij door Wagners amper bekende ouverture Faust én de jonge Berlioz zijn Symphonie Fantastique…

Zaterdag 9 november 2019 dirigeert Carlo Rizze het Antwerp Symphony Orchestra (waarom toch die vermaledijde Engelse naam?) om 15 uur in de nieuwe Koningin Elisabethzaal aan het Astridplein 26 (net naast de ingang van de Zoo) te Antwerpen.

Een meer dan aantrekkelijk programma met een haast onbekend werk van Richard Wagner: Eine Faust-Ouvertüre gevolgd door het veel bekendere Vorspiel und Liebestod (Tristan und Isolde) eveneens van Wagner. Het concert sluit af met de ‘meest Duitse’ der Franse componisten, Hector Berlioz zijn Symphonie Fantastique. Die te onbekende Wagner ouverture was de aanleiding om met Carlo Rizzi te gaan praten.

“He, ken ik u niet?”, zo opende Carlo Rizzi de deur voor mij van de dirigentenloge in de nieuwbouw waar het Antwerp Symphony Orchestra huist. Ja, we kennen ons. Vier jaar geleden en dat weet hij nog! Deze man heeft een geheugen om ‘u’ tegen te zeggen. Zijn geheugen is nog veel scherper als het gaat om muziekpartituren. De nadruk legt hij echter niet op het technische vlak noch wordt hij fel analytisch. “Ik ben geen musicoloog”, benadrukt de gedreven dirigent.

Wagner versus Berlioz?

Wagner, tien jaar jonger dan Berlioz, kan de Fransman niet geïnspireerd hebben om de Symphonie Fantastique te componeren. Berlioz was 27, Wagner, die trouwens een laatbloeier was (nu ja) was pas 17… Zou Berlioz dan een inspirator van Wagner geweest zijn? Een echt antwoord op deze vraag blijft open. Carlo Rizzi wijst er op dat beide componisten theatraal zijn en daarom op elkaar aansluiten. Bij Wagner is dat theatrale de opera, bij Berlioz de theatrale symfonie.

Rizzi ziet de Symphonie Fantastique als programmamuziek, geïnspireerd door visie. Deze beide elementen koppelen, maakt het interessant. Ze leveren drama. En dat maakt Berlioz meteen vergelijkbaar met Wagner.

Carlo Rizzi: Goethe’s Faust is het meest dramatische verhaal dat je je kan indenken. Duivels tot en met, je moet maar je ziel willen verkopen! Faust zelf is een diabolische figuur. Het thema was voor Wagner zeer interessant, je voelt zijn zoektocht in het drama, ook al bleef het maar bij een ouverture. Die zoektocht vind je evenzeer terug in Tristan und Isolde. De muziek van deze opera is niet langer juist maar ‘muziek’. Maar dat voel je ook in Berlioz. Wagner en Berlioz, zeker in de geprogrammeerde werken van het komende concert, kijken door een caleidoscoop die hun emoties weerspiegelt, uitdrukking geeft en resulteert in de mooiste muziek.

Boeiend aan de Berlioz is dat deze symfonie zeer excentriek is. Ze bestaat uit wel vijf delen en kent een ongewone instrumentatie, zeker voor die tijd. Berlioz is experimenteel. En dan gaat het niet alleen over het klokkenspel, maar bijvoorbeeld ook het ‘plat’ geluid van de klarinet, het altijd weerkerend thema – een leidmotief – en zoveel meer.

Grappig is ook dat Berlioz, net als Wagner trouwens bij tijd en wijlen, de indicaties voor de dirigent duidelijk heeft genoteerd. “Het orkest moet langzaam herhalen bij de repetities”, aldus Berlioz. Tja, in zijn tijd waren dirigenten en orkesten niet altijd zo professioneel als nu. Welke dirigent van vandaag houdt nog rekening met die richtlijnen van de componist? Ze vinden dat nu betuttelend.

Carlo Rizzi betoogt verder: Faust, de opening van deze ouverture is het interessantste. Wagner zocht mysterie en schreef een donkere toonzetting. Daarentegen is Tristan und Isolde van een andere orde. ‘Gewoon’ een meesterwerk. 4 à 5 lijnen vloeien in en door elkaar. Doe het maar.

En dan laat de dirigent zich gaan, hij kan met niet voldoende superlatieven het geniale van Wagners Tristan und Isolde beschrijven en wordt emotioneel. Hij verlegt dan de aandacht in het gesprek en rondt af.

Zag ik deze gedreven man bijna een traan wegpinken, sprekend vol passie over deze opera over de zuiverste liefde? Ik denk het wel. Ach, mannen toch… wenen mag. Wie weet worden er tijdens het concert van zaterdag aanstaande ook traantjes weggepinkt bij het publiek…

• WAT: Carlo Rizzi, interview door Ludwig Van Mechelen
• CONCERT: zaterdag 9 november 2019, 15 uur, Kon. Elisabethzaal Antwerpen
• PROGRAMMA: Wagner: Eine Faust-Ouvertüre & Vorspiel und Liebestod (Tristan und Isolde) – Berlioz Symphonie Fantastique, opus 14 (épisode de la vie d’un artiste)
• WIE: Carlo Rizzi, dirigent – Alwyn Mellor, sopraan – Antwerp Symphony Orchestra
• FOTO: © Klassiek Centraal – LVM