• Home
  • Over KC
  • Partners
  • Toevoegen evenement
maandag, mei 29, 2023
  • Login
Klassiek Centraal
  • Home
  • Nieuws
    • New Releases
    • Interviews
    • Gouden Labels
  • Recensies
    • Concerten
    • Cd & DVD
    • Evenementen
    • Boeken
  • In de kijker
  • Evenementen agenda
  • Partners
    • Partner worden
  • Meer informatie
    • Over KC
    • Wie is wie
No Result
View All Result
  • Home
  • Nieuws
    • New Releases
    • Interviews
    • Gouden Labels
  • Recensies
    • Concerten
    • Cd & DVD
    • Evenementen
    • Boeken
  • In de kijker
  • Evenementen agenda
  • Partners
    • Partner worden
  • Meer informatie
    • Over KC
    • Wie is wie
No Result
View All Result
Klassiek Centraal
No Result
View All Result

Calefax Reed Quintet

Redactie by Redactie
27 maart 2012
in Cd & DVD, Recensies
Reading Time: 5 mins read
Goldbergvariations, Calefax Reed Quintet, Rioja Records
Share on FacebookShare on Twitter

***** Tenzij u een paar maanden op een godverlaten eiland in de Stille Zuidzee vertoefd hebt, kan het niet anders of het is u opgevallen dat dit seizoen (2011-2012) bijzonder vruchtbaar is in Goldbergvariationen. 

***** Tenzij u een paar maanden op een godverlaten eiland in de Stille Zuidzee vertoefd hebt, kan het niet anders of het is u opgevallen dat dit seizoen (2011-2012) bijzonder vruchtbaar is in Goldbergvariationen.

Daar is niets mis mee want, om het met de woorden van Joseph Gabriel Rheinberger (1839-1901) te zeggen: “Die Goldbergvariationen zählen zu dem Bedeutendsten was J.S. Bach für Klavier geschrieben hat”. Het verhaal rond het ontstaan ervan wordt slechts in één  monografie over Bach, namelijk die van Johann Nikolaus Forkel, in 1802 opgedist. Het is niet zeker dat Johann Gottlieb Goldberg er veel van ‘bakte’. Hij was toen nauwelijks 14 jaar oud was. In theorie kan het natuurlijk wel: wonderknapen zijn van alle tijden… en dat Graaf Hermann Karl von Keyserlingk erdoor in slaap gesoesd werd, is ook best mogelijk.

Deze Clavier-Übung bestehend in einer Aria mit verschiedenen Variationen was bedoeld voor een klavecimbel met twee manualen, een instrument dat voornamelijk door de komst van de pianoforte snel in de vergeethoek geraakte en toen Rheinberger (zie supra) het werk (her)ontdekte, werd het praktisch niet meer uitgevoerd. Hoog tijd, vond laatstgenoemde, om er een versie voor twee piano’s van te maken. En zo geschiedde. Pakweg een kwarteeuw later, in 1909, waagde de Duitse componist Max Reger (1873-1916) zich aan een uitvoering van de transcriptie van Rheinberger maar Reger kon het – als doorgewinterde componist – niet laten zelf ‘veranderingen’ aan die bewerking aan te brengen. In het tijdschrift Musik und Fortschritt schrijft Reger zeer betekenisvol: “Ware vooruitgang kan slechts voorkomen […] op grond van een doorgedreven kennis van de werken van ‘gisteren’, zoals elke schepping van ‘vandaag’ stoelt op het ambacht van mensen uit het verleden.” (vrije vertaling, nvdr.).

Hiermee zitten we meteen in de kern van ons betoog: kunst is alleen kunst in de mate dat ze (enige vorm van) vernieuwing brengt. Dat is een boude uitspraak die nochtans op zeer veel vlakken van toepassing is. Slechts één voorbeeld: iemand die vandaag à la Rubens schildert, is allicht een bekwame vakman, maar zijn werk is geen kunst maar kunde.

Om terug te komen op het onderwerp van de dag – de Goldbergvariationen – is het wel mogelijk bij elke uitvoering te ‘stoelen’ op dit meesterwerk en kunst te ‘maken’ in de mate dat men iets nieuws brengt. Dat is eigen aan muziek. Die ‘bestaat’ alleen bij uitvoering ervan. Er staat bijna een dozijn versies van de Goldberg op ons cd-rek en is het met groot genoegen dat we er nog eentje bij plaatsen. De referenties op piano solo zijn natuurlijk Glenn Gould, maar vooral de volledige versie van Rosalyn Tureck (d.w.z. met alle hernemingen). Op klavecimbel is er de recente uitvoering door Blandine Rannou, maar blijft Bob van Asperen uit een ver verleden (1991) nazinderen en klinkt Keith Jarrett (1989) nog steeds verrassend fris in de oren.

De transcripties

Maar dan komt de kat op de koord: de transcripties. Die van Rheinberger/Reger, voor twee piano’s, bracht het  Duo Tal & Groethuyzen recent ten gehore in deSingel en een drietal jaar geleden ook op cd. Organist Jean-Guillou ‘sleutelde’ zelf een versie ineen voor groot orgel en liet een memorabele uitvoering op het Kleuker-orgel van de Notre-Dames des Neiges in Alpe d’Huez opnemen. Knap is dit. Violist Dmitry Sitkovetsky ‘timmerde’ aan een versie voor strijktrio (viool, altviool, cello) en kreeg Gérard Caussé (altviool) en Misha Maisky (cello) enthousiast genoeg om die ook op cd te plaatsen. Ook dit is puik werk. Richard Boothby en zijn ensemble Fretwork kwam onlangs op de proppen met een zeer boeiend arrangement voor zes gamba’s (“A consort of six viols”). Je kan het zo gek niet bedenken of… iconoclast Uri Caine deed het je voor. Zijn Aria and 70 variations for various ensembles zijn inderdaad zeer originele (!) ‘dingen‘ (soms een beetje op het randje, maar moet kunnen) gebaseerd op de ons vertrouwde BWV 988. 

Uit de buik

Nu dacht u dat we het ongeveer gehad hadden. Nee dus. Het ensemble Calefax, een rietblazerskwintet dat een kwarteeuw geleden werd opgericht, vond de tijd rijp voor – jawel – hun versie van de Goldbergvariationen. Een geniaal idee. Want, zoals gezegd: er kan er nog altijd eentje bij en deze muziek in een versie voor rietblazers is van het mooiste in de reeks ‘variaties’ op ‘variaties’ (zie supra). 

Het Calefax Reed Quintet wordt al eens beschreven als, ik citeer: “A classical ensemble with a pop mentality”. Dat doet de ergste dingen vrezen. Maar het is in feite onjuist. Het zijn topmuzikanten die goed weten waarmee ze bezig zijn en hoe! Met andere woorden: zich niet tevreden stellen met het steriel afraffelen van een en ander, zoals dat in de pop maar al te vaak gebeurt. “No pop mentality at all”, zou ik zeggen.

De gevoelswaarde of gevoelstemperatuur – om termen uit de meteorologie te gebruiken – van de Goldbergvariaties ligt veel hoger dan het ontstaansverhaal doet vermoeden. We doen niets af van de intrinsieke mogelijkheden om een en ander tot zijn recht te laten komen op klavecimbel, piano of strijkinstrument maar de muziek ‘uit de buik’ zoals die door een rietblazer gebracht wordt, heeft een onvergelijkbare meerwaarde an sich. Ten eerste wordt de klank geproduceerd door lucht, die sowieso uit het binnenste van de muzikant komt, en door een (enkel of dubbel) riet dat door de luchtstroom in beweging gebracht en door mond en lippen onder controle gehouden wordt. Lijkt moeilijk op het eerste gezicht… Is het ook.

Goldberg, dat zijn dertig variaties ‘omkaderd’ door de aria in het begin en dezelfde aria (da capo) op het einde. Tweeëndertig delen dus op een baslijn van tweeëndertig noten. Halfweg zit een Franse ouverture, met andere woorden een soort nieuw begin. Die dertig variaties zijn bovendien verdeeld in tien groepen van drie met als eerste een karakterstukje, een dans (var. 7), een fughetta (var. 10), een aria (var. 13) of die Franse ouverture (var. 16).

Hoe de a priori zeer gebalde partituur ‘uiteengerafeld’ werd en verdeeld over vijf instrumenten is moeilijk onder woorden te brengen. In het bijbehorende boekje probeert saxofonist Raaf Hekkema, arrangeur van deze versie voor rietkwintet, ons daarin te helpen. Het meest voor de hand liggende hulpmiddel is de (bij de cd meegeleverde) dvd. De partituur vindt u als pdf-bestand door te klikken op “Goldberg Score”. Op dezelfde dvd vertelt Raaf Hekkema over de muzikale achtergrond van het werk, waarbij Calefax een paar voorbeelden speelt. Boeiend tot en met.

De muzikale indruk die men krijgt is overweldigend. De instrumenten (klarinet, hobo, saxofoon, basklarinet en fagot) treden om beurten op de voorgrond zodat men bij de eerste luisterbeurt (zonder partituur) soms niet weet wie nu de melodie (eerste stem) of de begeleiding (baslijn) speelt… en precies dát maakt het zo boeiend. Let wel dit is geen lichte kost en hoewel u ongestraft kan wegdoezelen (daarvoor was het toch bedoeld – lol), raad ik u aan zeer aandachtig bij de les te blijven en de diepgang van dit werk integraal te laten inwerken op hart en nieren en hersenen en opperhuid en wat nog meer. Eén minpuntje: in een paar, vooral drukke passages lijkt het wel of de ‘stemmen’ (van de verschillende instrumenten) over elkaar heen tuimelen. Iedereen doet zijn best om de anderen te overtuigen dat hij er ook is… en de saxofoon, ook al is hij een rietblazer, wordt een beetje de bekende olifant in een porseleinwinkel. Nota bene: de versie voor strijktrio (zie supra) is hierin veel transparanter. Met partituur erbij lukt het nog wel, zonder is men even de weg kwijt. Maar laat dat de pret niet drukken.

Tags: BarokCalefax RietkwintetDuitse barokmuziekJohann Sebastian Bach (1685-1750)Kamermuziek
Previous Post

Saint-Saëns – Villa Lobos – Boïeldieu – Rodrigo

Next Post

Onbekende pianopartituur van Mozart ontdekt in Tirol

Related Posts

Tragiek met een boodschap van vrede
Recensies

Tragiek met een boodschap van vrede

27 mei 2023
Concerten

Freunde & Freundjes

16 mei 2023
Lunalia 2023: William Blake: visionair
Concerten

Muzikaal eerbetoon aan William Blake: genie of gek

7 mei 2023
Ian Bostridge en Oxalys: de ultieme intensiteit van een liedprogramma
Concerten

Ian Bostridge en Oxalys: de ultieme intensiteit van een liedprogramma

3 mei 2023
Middagconcert op Vrijdag Duo Estrella
Concerten

Duo Estrella in kunstenplek De Graaf

3 mei 2023
Junior Ballet Antwerp: ‘SIGNATURES’
Evenementen

Junior Ballet Antwerp: ‘SIGNATURES’

1 mei 2023
Next Post
Allegro molto, Mozart, Mozarteum

Onbekende pianopartituur van Mozart ontdekt in Tirol

Les Muffatti, Vox Luminis, Brockes Passion, Amuz

Brockes-Passion van Reinhard Keiser

Atrium Quartet, Podium Jonge Musici, deSingel

Podium Jonge Musici

Bijf op de hoogte

Blijf op de hoogte

Abonneer je vandaag op de nieuwsbrief van Klassiek Centraal net als 3771 andere lezers, en blijf wekelijks op de hoogte van de nieuwste artikelen.

één e-mail per week op donderdag

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Categorieën

  • Boeken (228)
  • Cd & DVD (839)
  • Concerten (871)
  • Evenementen (419)
  • Gouden Labels (55)
  • In de kijker (29)
  • Interviews (109)
  • New Releases (366)
  • Nieuws (590)
  • Onbekend Talent (1)
  • Opinie (23)
  • Recensies (2.008)

Klassiek Centraal is het magazine voor klassiek Muziek, Opera & Dans in Vlaanderen. Klassiek Centraal wordt volledig gemaakt door vrijwilligers. 

Wilt u ook meewerken aan Klassiek Centraal stuur ons dan een bericht via redactie@klassiek-centraal.be

Blijf op de hoogte:

Wekelijks (op donderdag) verstuurd Klassiek Centraal een overzicht van alle gepubliceerde artikelen. Schrijf je snel hiernaast in om niks te missen.

No Result
View All Result
  • aaa radiotest
  • Advertenties voor schrijvers
  • Cookiebeleid (EU)
  • Dashboard
  • Evenementen agenda
  • Evenementen lijst
  • Event ingeven
  • Home 1
  • Home 2
  • Home 3
  • Links
  • My account
  • Nieuws
  • Organizer Dashboard
  • Over KC
  • Partner worden
  • Partners
  • persberichten
  • Privacy verklaring
  • Shop
  • Single event
  • Submit Organizer Form
  • Submit Venue Form
  • test
  • Thank you!
  • Venue Dashboard
  • Vrijwilligers gezocht!
  • Wie is wie
  • Wij bieden aan

© 2020 Klassiek Centraal VZW - Varkensmarkt - 2800 Mechelen - Design en hosting Kyzoe.be.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
Cleantalk Pixel

Add New Playlist

Deze website gebruikt cookies om optimaal te functioneren. U vindt onze privacy policy en cookie verklaring hier.