Europese culturele hoofdstad 2019
Het Brussels String Quartet wordt gevormd door de aanvoerders van de strijkers van het Nationaal Orkest van België. Met zijn vieren vormen ze een bont internationaal gezelschap: de Japanse Misako Akama en de Bulgaarse Jacqueline Preis op viool, de Amerikaan Mark Sabbah op altviool en de cellist Dmitri Silvian uit Oekraine. Het kwartet is pas opgericht. Dit was hun tweede concert, meteen op een bijzondere locatie, duizenden kilometer verwijderd van Belgische bodem. Het Brussels String Quartet stond geprogrammeerd in het Internationale kamermuziek Festival van de Bulgaarse stad Plovdiv. Op dit jaarlijkse festival staan vaak Bulgaarse musici die in het buitenland leven en werken, op het programma. In dit geval violiste Jacqueline Preis. Ze begroet het publiek in het Bulgaars en praat de verschillende stukken mooi aan elkaar.
Het fraaie Balabanov huis, waar het concert plaats vond, stamt uit de zgn Bulgaarse Renaissance, midden negentiende eeuw, toen de stad onder het Ottomaanse rijk bloeide en rijke handelaars hun weelderig versierde huizen optrokken. Het huis staat in de oude stad van Plovdiv, op een van de steile heuvels die de stad uniek maken. Plovdiv was in 2019 culturele hoofdstad van Europa en kan zich beroepen op een groeiende reputatie als cultuurstad met een bijzonder rijk verleden.
Boven de snaren
Het grote salon wordt omgeven door weelderige houten lambriseringen, ook door het houten plafond wordt de klank goed weerkaatst. Toch is het geen concertzaal, het publiek van een vijftigtal luisteraars en de tapijten maakten de klank van het strijkkwartet wat droog en mat. Maar net in deze moeilijke omstandigheden erkent men de kwaliteit van de musicus. Bovendien is er geen podium, de eerste rij luisteraars zitten op amper een paar meter van de musici, bijna met de neus boven de snaren. Wanneer je dichter bij de eerste viool zit dan bij de altviool of de cello, raakt de klank van het kwartet als geheel natuurlijk wat uit balans.
Het Brussels String Quartet begint meteen met Belgisch werk, twee serenades van Joseph Jongen. Deze onvolprezen componist is weliswaar in ons land bekend, in het buitenland staat hij in de schaduw van de grote Franse impressionisten. Jongen werkte veel in Spa, zijn composities doen voor de oren en de geest even goed dan een behandeling met minerale baden. Na de “huisgemaakte” compositie gaan we naar Tsjechië, leidt Preis het volgende deel in. Niet een van de bekende strijkkwartetten van Dvořak, maar vier volksliederen, bewerkt voor strijkkwartet. Een sfeervolle uitvoering, vanaf de eerste noten zitten we in het Boheemse woud. Als laatste werk is er de plat consistent van de avond, Mendelssohns derde strijkkwartet, op.44, nr.1. Marc Sabbah is niet alleen een uitstekende altviolist maar ook een vlotte prater. Hij voegt er na de inleiding van Preis aan toe dat Mendelssohn pas vijfentwintig was toen hij het werk schreef. Wat deed ik toen ik vijfentwintig was, grapt hij. Een leuke spontane opmerking, ware het niet dat Felix Mendelssohn met zijn vijfentwintig al in de herfst van zijn loopbaan zat … hij had nog slechts dertien jaar te leven.
Verwachtingen
Mendelssohn is in veel van zijn werken de verklankte sublimiteit. Een Mozart die een halve eeuw na zijn dood uit zijn graf is opgestaan en in een vroegromatisch idioom verder componeert, summum van genialiteit. Bij Mendelssohn zit je niet in de natuur zoals bij Dvořak, maar ergens tussen hemel en aarde. Het derde strijkkwartet is ook een technisch hoogstandje. Vooral in het laatste deel tonen de musici zich top. Zelf zat ik op twee meter van de eerste violiste Missako Akama verwijderd, niet een enkel minimaal foutje in intonatie of boogvoering heb ik opgemerkt of gehoord. Met de sereniteit van een Japanse monnik en haar oosterse gratie doet ze me aan Yayoi Toda denken, een Japanse engel die in 1991 de Elisabethwedstrijd voor viool won. Als toegift spelen ze een dans van de Bulgaarse componist Marin Goleminov, in Plovdiv even bekend als Jongen in ons land. Vinnige Bulgaarse ritmes om dit wondermooie concert af te spelen.
Dit is pas het tweede concert van het Brussels String Quartet, het is nog niet de geoliede machine van een befaamd strijkkwartet, maar ze tonen wat ze in hun mars hebben. Wanneer ze nog een tiental jaar samenblijven scheppen ze nu al grote verwachtingen. Ooit waren er vier Russen die het Budapest Quartet vormden, een van de legendarische strijkkwartetten van midden twintigste eeuw. Vanuit Japan, New York, Odessa en Bulgarije zijn nu vier jonge strijkers in Brussel neergestreken. Binnen twintig jaar zijn het rijpe vijftigers, misschien worden deze internationale Brusselaars wel even goed als hun voorgangers uit Budapest …
WIE: Brussels String Quartet
WAAR: Balabanov huis, Plovdiv
WANNEER: 30 mei 2023