Bosch en de la Rue, Cappella Pratensis en Capilla Flamenca

***** – ***** In het Bosch-jaar is nu ook de muzikale wereld van Hieronimus Bosch (circa 1450 –1516) weer tot leven gekomen. De muziek die hij hoorde was o.a. deze van zijn tijdgenoot Pierre de la Rue (c.1452-1518). Capilla Flamenca o.l.v. Dirk Snellings gaf een schitterende box uit met muziek van de la Rue, en Cappella Pratensis presenteert een prachtige nieuwe cd met een Mis van de la Rue, een cd met als titel “Visions of Joy – The Chapel of Hieronymus Bosch”. Magnifiek.

De Zoete Moeder van ‘s-Hertogenbosch wordt sinds 1380 vereerd in de indrukwekkende Sint-Janskathedraal in ‘s-Hertogenbosch. De “Illustre Lieve Vrouwe Broederschap” werd begin 14^de eeuw opgericht door een aantal plaatselijke geestelijken ter ere van de Illustere Lieve Vrouwe ofwel Maria. Aanleiding was de opkomende Mariaverering in de stad. De schilder Hieronimus Bosch was lid van dat “Illustre Lieve Vrouwe Broederschap”. Elke woensdagmiddag kwamen de leden bijeen in de prachtige kapel van de Kathedrale Basiliek van St. Jan Evangelist of Sint-Janskathedraal en werd er devoot gezongen. Men zong Gregoriaans maar ook polyfonie. De beroemde Habsburgs-Bourgondische componist Pierre de la Rue was net als Bosch, lid van het Lieve Vrouwe Broederschap. Cappella Pratensis reconstrueert de muziek van deze Marialiturgie met de “Missa Cum Jocunditate” (met vreugde) van Pierre de la Rue. Bosch zal deze “Missa cum Jocunditate” wel gehoord hebben in de kapel.

Gaude virgo mater Christi

Dat de leden van de broederschap soms konden genieten van een motet aan het einde van de Mis wordt gesuggereerd in een van de Alamire koorboeken. Daarom besluit Capella Pratensis hun uitvoering van de Mariaanse votiefmis met la Rue’s motet “Gaude virgo mater Christi”, een uitbundige toonzetting van een gedicht dat de Zeven Vreugden van Maria opsomt, van de blijde boodschap tot de ten hemelopneming. Zo besluiten ze de votiefmis ter ere van haar met een geschikt thema, een compositie van een componist die lid was van de broederschap.

Oorspronkelijke reconstructie

Met uitzondering van het laatste motet, is alle muziek op deze cd afkomstig van bestaande manuscripten die uitdrukkelijk gemaakt werden voor de erediensten van de broederschap in de eerste vier decennia van de 16^de eeuw. Cappella Pratensis momenteel o.l.v. Stratton Bull en Peter Van Heyghen, zingt uit de oorspronkelijke notatie. Ze lezen vanaf schaalkopieën van manuscripten met gregoriaans en polyfonie en nemen de Brabantse uitspraak van het Latijn over van de zangers van toen. Ze lezen ook gezamenlijk van een grote foliant, waarop per dubbele bladzijde de vier partijen genoteerd stonden, net zoals de zangers in “De zangers in een ei”, een guitige schets, toegeschreven aan Hieronimus Bosch.

Componist van Maria antifonen

Pierre de la Rue (Doornik, 1450 – Kortrijk, 1518) was naast Josquin, Obrecht en Isaac, één van de belangrijkste en meest productieve componisten van zijn generatie. “Muziek in Wallonië” presenteert de muzikale productie van de componist met een 3 cd box. De hier gepresenteerde werken, veelal toonzettingen van Mariaanse thema’s (de la Rue was in zijn rijd dé componist van Maria antifonen), vormen een rijke staalkaart van zijn productie op verschillende momenten in zijn carrière. Elke compositie biedt een glimp van een bepaalde muzikale uitdaging en samen laten ze horen in welke mate Pierre de la Rue een sleutelfiguur was in de ontwikkeling van de muziek in de late 15^de– begin 16^de eeuw. Hij werkte nl. textuur, registers, chromatiek en vormen uit.

Kanunnik in Kortrijk

Met Missen, motetten, chansons en een Magnificat van de kanunnik van de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Kortrijk, brengt Dirk Snellings een magnifiek muzikaal portret van de la Rue. De componist was lid van de Grote Kapel van keizer Maximiliaan I en van zijn zoon aartshertog Filips I van Castilië, en componeerde in dienst van Johanna van Castilië en van de landvoogdes Margareta van Oostenrijk in Mechelen.

Missen, motetten en chansons

De “Missa Sub tuum præsidium” bevat enkel de vijf ordinarium delen Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus en Agnus Dei. De “Missa de septem doloribus” voor het Feest van de Zeven Smarten van Maria daarentegen, heeft als Introïtus het gregoriaanse “Veni in altitudinem”, gevolgd door de polyfone ordinarium delen. Deze Mis bevat een Graduale “Plorans ploravit”, een Alleluia “Vox turturis”, Prosa “Astat virgo”, een Offertorium “Doleo super te” en de Communio “Eplurare et gaudere”, alle in het gregoriaans. De “Missa Ave Maria” bevat naast de gebruikelijke ordinarium delen, twee Ave’s Regina cælorum en twee maal Regina cœli in het gregoriaans. Er zijn ook vespers opgenomen, Ave Maria, laudate pueri, Salve Regina en Salve mater salvatoris, naast het Magnificat tonus V. Van Chansons werden opgenomen “Pourquoy tant me fault il”, “Il viendra le jour désiré”  en “Pourquoy non ne veuil je morir”. Ten slotte is er het motet “Doleo super te”, quarta pars van “Considera Israel”, gecomponeerd voor Margaretha van Oostenrijk.

Zowel de Cappella Pratensis als de Capilla Flamenca beschikt over uitstekende stemmen die de historische reconstructie van hun dirigenten op de voet volgen. Zo doende geven ze vocaal-sonoor vorm aan een polyfoon filigraan, een laatgotisch stemmenweefsel, dat in het oeuvre van de la Rue de introductie betekende van de Bourgondische Renaissance in de Zuidelijke Nederlanden. Beide, zowel cd als box, mag u voor geen geld ter wereld missen! Bravo!