**** De zeven balletten van Sergej Prokofjev behoren tot de indrukwekkendste en ontroerendste orkestwerken van de 20ste eeuw. Maar net als de operaversies van Rossini en Massenet, moet u “Assepoester” als ballet zien. In navolging van choreografen als Frederick Ashton, Rudolf Noureev, Maguy Marin, Jean-Christophe Maillot, Heinz Spoerli, Jean-Christophe Maillot, Matthew Bourne en Thierry Malandain, kunnen we nu thuis, dank zij Opus Arte, genieten van Prokofjevs meesterlijke “Zolushka” (“Assepoester”) op dvd in een nieuwe choreografie van Christopher Wheeldon. Bijzonder, bijzonder mooi.
**** De zeven balletten van Sergej Prokofjev behoren tot de indrukwekkendste en ontroerendste orkestwerken van de 20ste eeuw. Maar net als de operaversies van Rossini en Massenet, moet u “Assepoester” als ballet zien. In navolging van choreografen als Frederick Ashton, Rudolf Noureev, Maguy Marin, Jean-Christophe Maillot, Heinz Spoerli, Jean-Christophe Maillot, Matthew Bourne en Thierry Malandain, kunnen we nu thuis, dank zij Opus Arte, genieten van Prokofjevs meesterlijke “Zolushka” (“Assepoester”) op dvd in een nieuwe choreografie van Christopher Wheeldon. Bijzonder, bijzonder mooi.
Assepoester werd gecomponeerd naar een scenario van de criticus en librettist Nikolaj Volkov. Die deed in 1940 Prokofiev het voorstel om van het sprookje een ballet te maken voor het Kirov theater in Leningrad. Het ballet werd gecomponeerd tussen 1940 en 1944 en is opmerkelijk door zijn jubelende, uitgelaten muziek, weelderige landschappen en voor de komische dubbelrollen van de stiefzusters, die al dan niet in travestie worden uitgevoerd. Dit alles maakt van het ballet een komisch en ontroerend spektakel.
Prokofjev begon aan zijn ballet in 1940, nauwlettend het verhaal volgend uit de “Sprookjes van moeder de gans” van Charles Perrault. Die had zich gebaseerd op het sprookje “La Gatta cenerentola” uit 1634 van de Napolitaan Giambattista Basile (1575–1632). “Aschenputtel” werd ten slotte verwerkt door de gebroeders Grimm in hun “Kinder- und Hausmärchen”. In het Deutsches Märchenbuch van Ludwig Bechstein heet ze Aschenbrödel. Het componeren werd echter onderbroken door de aanval van de verenigde fascistische legers op de Sovjet Unie. Prokofjev boog zich eerst over zijn meesterlijke opera “Oorlog en Vrede”. In 1943 nam hij zijn ballet opnieuw ter hand, voltooide het in 1944 en droeg het op aan Tsjaikofski, de halfgod van het Russisch ballet.
De première was op 21 november 1945 in het Bolsjoï o.l.v. Yuri Fayer die in 1954 ook Prokofjevs laatste ballet “De stenen bloem” in première dirigeerde. Yuri Fayer (1890-1971) was de vaste dirigent van het Bolsjoï voor een periode van veertig jaar! Olga Lepechinskaïa, de lievelingsballerina van Stalin, danste de titelrol, afgewisseld met Galina Oulanova. De choreografie was van Rostislav Zakharov (1907-1984). Het ballet werd vervolgens opgevoerd in het Kirov (Mariinsky) theater in Leningrad/Sint-Petersburg met Natalia Doudinskaïa in de titelrol. Natalia was nog opgeleid door Agrippina Vaganova (1879-1951) die ondanks de gruwel van de revolutietijd, het Keizerlijk Ballet verder ontwikkelde tot haar eigen legendarische Choreografische school van Leningrad.
Fantasierijke interpretatie
Het ballet wordt gebracht door het (Nederlands) Nationale Ballet in coproductie met het San Francisco Ballet. Het Nationale Ballet vierde vorig seizoen haar vijftigste jubileum. De rollen worden vertolkt door Anna Tsygankova (Assepoester), Matthew Golding (Prins Willem), Larissa Lezhnina als de stiefmoeder, Megan Zimny Gray en Nadia Yanowsky (Edwina en Clementina, haar stiefzusters), Remi Wörtmeye als Benjamin, Alexander Zhembrovskyy (Assepoesters vader) en Erica Horwood (Assepoesters moeder). Het Holland Symfonia orkest staat o.l.v. Ermanno Florio.
Christopher Wheeldons nieuwe “Assepoester” voor het Nederlandse Nationale Ballet is een fantasierijke interpretatie van het klassiek verhaal. Geïnspireerd door het origineel sprookje van de gebroeders Grimm geeft Wheeldon de personages vernieuwde diepte en complexiteit als aanvulling op de kleurrijke partituur van Prokofjev. Met decors en kostuums van de beroemde ontwerper Julian Crouch die zich deels liet inspireren door Max Ernst en ondersteund door prachtige podium effecten, is deze wereldprimeur een magische ervaring waarbij een eeuwenoud sprookje, de 21ste eeuw wordt binnen geloodst.
Wheeldons choreografie komt in de lijn van deze van Tom Schilling (1968), Valery Panov, die nog artistiek directeur geweest is van ons Ballet van Vlaanderen (1977) en John Neumeier (1992). In de versie van Wheeldon groeien de tranen van Assepoester uit tot een magische boom. Die boom staat centraal. In de versie van de gebroeders Grimm plant Assepoester immers een hazelaar op het graf van haar moeder en begint te huilen. De tranen vallen op de twijg en hij groeit uit tot een mooie boom. Driemaal daags gaat Assepoester naar het graf om te bidden terwijl een wit vogeltje haar wensen vervult met de hulp van vier geesten. Maar Wheeldon geeft ook blijk van een eigen, 21ste-eeuwse kijk op het verhaal. De karakters krijgen diepgang en Assepoester wordt niet slechts als slachtoffer geportretteerd. Door te kiezen voor een bijna cinematografische aanpak geeft hij het sprookje kleur en vaart. Zoals Prokofjev het zelf ooit verwoordde, is ze niet enkel een sprookjesfiguur maar is Assepoester een mens van vlees en bloed.
Wheeldon (°1973) begon zijn choreografische loopbaan bij het New York City Ballet, waar hij al snel als ‘de nieuwe Balanchine’ werd bestempeld. Inmiddels creëerde hij werk voor tal van prestigieuze balletgezelschappen waaronder American Ballet Theatre, The Royal Ballet, het Bolsjoi Ballet en The Australian Ballet. In 2010 maakte hij een nieuwe Sleeping Beauty voor het Koninklijk Deens Ballet en vorig jaar ging bij The Royal Ballet zijn productie “Alice’s Advertures in Wonderland” in première, op muziek van de Engelse componist Joby Talbot (°1971).
Voor de decors en kostuums tekende de Brit Julian Crouch, gevierd vanwege zijn ontwerpen voor o.a. “Satyagraha” van Philip Glass in de New Yorkse Metropolitan Opera en voor de Broadway-musical “The Addams Family” van de Amerikaanse componist Andrew Lippa (°1964). Crouch is als Artistic Director, één van de drijvende krachten achter het Improbable Theater van het Arts Council England in London. Voor de productie “The Addams Family” werd Crouch overigens onderscheiden met een Drama Desk Award, één van de belangrijkste theaterprijzen in Amerika. Deze Assepoester/Cinderella is zijn eerste balletproductie.
Holland Symfonia, het Nederlands Ballet- en Symfonieorkest, is de vaste partner van Het Nationale Ballet en het Nederlands Dans Theater. Het begeleidt Het Nationale Ballet al sinds 1965. Het orkest heeft een vaste bezetting van 45 musici aangevuld met freelance musici. Met die formatie begeleidt dit orkest voorstellingen van Het Nationale Ballet en Nederlands Dans Theater. Bovendien verzorgt het orkest educatieve concerten in het Concertgebouw in Amsterdam, Het Muziektheater Amsterdam en op andere plaatsen in Nederland.
De Canadees-Italiaanse dirigent Ermanno Florio (°1954) studeerde directie aan de Universiteit van Toronto bij Sir Andrew Davis. Hij vervolgde zijn opleiding aan de prestigieuze Toho Gakuen Muziekschool in Japan (waar ooit Ozawa begon) en studeerde bij Franco Ferrara en Sergiu Celibidache. Florio dirigeerde gerenommeerde orkesten in Europa, Noord-Amerika en Azië en behalve symfonische concerten heeft hij opera’s en balletten gedirigeerd in het Teatro alla Scala in Milaan, The Royal Opera House in Londen, de Parijse Opéra Bastille en in The Metropolitan Opera in New York. Ermanno Florio is sinds 1992 muzikaal leider van het Houston Ballet en vanaf 2004 muikaal leider van Het Nationale Ballet.
Live opname
De opname is een live opname uit Het Muziektheater in Amsterdam, van december 2012. De boom- en koetsscène werden ontworpen door Basil Twist, Natasha Katz ontwierp de belichting, de regie is van Jeff Tudor en Daniel Brodie stond in voor het ontwerp van video projectie. Magnifiek.
In het bijhorend boekje vindt u het verhaal en wat achtergrondinformatie geschreven door Astrid van Leeuwen. Bijzonder interessant is ook dat u een versie kan bekijken met uitgebreid commentaar. Een aanrader.
