Bayreuther Festspiele – Tristan und Isolde

Als nieuwe productie boden de Bayreuther  Festspiele dit jaar Tristan und Isolde gedirigeerd door Christian Thielemann, onlangs benoemd tot muziekdirecteur van het festival, en geënsceneerd door Katharina Wagner, de achterkleindochter van de componist die samen met haar halfzus Eva Wagner-Pasquier het festival leidt.

Het is voor de tweede keer dat Katharina Wagner haar werk toont in Bayreuth na Die Meistersingr von Nürnberg in 2007, niet bepaald een geslaagd debuut.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat Christan Thielemann de grote triomfator van de avond was voor de manier waarop hij met het uitstekend orkest van het festival een meeslepende uitvoering liet horen van een grote sonore schoonheid, geraffineerd en vol kleur met een transparante, vloeiende  klank waaruit zich soms enkele strijkers los maakten die in de ruimte schenen te zweven, mysterieus en sensueel .De gloeiende passie sprak uit de tutti die je omarmden en soms even dreigden de zangers te overstemmen. Maar over het algemeen ondersteunde en leidde Thielemann hen met soepele en aandachtige hand.

Daar is in de eerste plaats Stephen Gould die Tristan zingt met een ruime stem met mooi metaal en met een opmerkelijk uithoudingsvermogen. Misschien zou hij hier en daar nog enkele nuances kunnen aanbrengen maar zijn zang is over het algemeen vloeiend en de koortsdromen van Tristan in het derde bedrijf indrukwekkend. Isolde was aanvankelijk bedoeld voor Eva-Maria Westbroek maar een tijdje geleden besliste ze de rol toch niet aan haar repertoire toe te voegen. Dus zou het Anja Kampe worden maar een paar weken voor de première gaf ook zij forfait et zo was het uiteindelijk Evelyn Herlitzius die de partij overnam. Herlitzius blijft een opmerkelijke vertolkster die zich altijd ten volle inzet maar haar stem is nu beslist niet meer ideaal voor Isolde en ze heeft meer dan eens de neiging te gaan schreeuwen. Niet verwonderlijk dat Isoldes woede haar beter lukte dan de Liebestod. Bovendien is erg moeilijk te verstaan wat ze zingt. Jammer. Christa Mayer was een zeer menselijke, bezorgde en eerder bangelijke Brangäne met warme tonen en Iain Patterson een trouwe en loyale Kurwenal met bronzen bariton. Georg Zeppenfeld  gaf autoriteit en wreedheid (dank zij Katharina) aan koning Marke met stevige, edele stem. Een mooie prestatie leverde ook Raimund Nolte als Melot et de zangers van de kleinere partijen waren prima.

Katharina Wagner heeft verklaard dat ze Tristan und Isolde ziet als een handeling van twee personen waarvan de realiteit geen perspectief of oplossing heeft. Zij zijn zich bewust van hun dilemma en aanvaarden de gevolgen. Zij hebben geen liefdesdrank nodig en inderdaad toont Katharina ons vanaf het begin dat Tristan en Isolde van elkaar houden en zich geregeld vol passie omhelzen. De liefdesdrank zetten ze zelfs niet aan hun lippen maar gieten die weg. Dit alles gebeurt in een decor (Frank Philipp Schlössmann en Matthias Lippert), dat geïnspireerd is door het werk van Piranesi, een mobiele constructie van trappen die voortdurend op- en afgelopen worden maar zonder echte interactie. In het tweede bedrijf worden Isolde en Brangäne en later Tristan en Kurwenal in een soort folterkamer gegooid en bewaakt door de mannen van Koning Marke en Marke zelf die hen volgen met schijnwerpers. Tristan en Isolde zoeken bescherming in een geïmproviseerd tentje verlicht door kleine sterretjes terwijl Kurwenal tevergeefs probeert de muur te beklimmen en Brangäne stilletjes in een donker hoekje zit. Tristan en Isolde zetten O sink hernieder Nacht in met de rug naar het publiek en worden later omgeven door een metalen kooi. Uiteindelijk wordt de geblinddoekte Tristan in de rug neergestoken door Melot en sleurt Marke Isolde mee. Koning Marke wil duidelijk laten blijken dat Isolde zijn echtgenote is want op het einde van de opera laat hij haar wel afscheid nemen van Tristan en haar Liebestod zingen maar sleurt haar dan opnieuw hardhandig mee terwijl Tristan half zittend achterblijft op een soort ligbed waarop de mannen van Marke hem legden nadat ze zijn medestanders gedood hebben. In het begin van het bedrijf ligt Tristan in een hoek van de lege scène op de grond, omringd door Kurwenal en enkele getrouwen die reeds het kruis en de bloemen voor Tristans graf voorbereid hebben. Tijdens zijn koortsdromen ziet Tristan een aantal verschijningen van Isolde  (verschillende figuren in verlichte piramides) een niet bepaald geslaagd procedé. Als conclusie kan je stellen dat de tweede enscenering van Katharina Wagner in Bayreuth zich gelukkig rond één thema heeft geconcentreerd en daarbij de overvloed aan dikwijls bizarre associaties die ze ons in Die Meistersinger von Nürnberg had geserveerd, heeft vermeden maar echt geslaagd kan je deze realisatie niet noemen.