Nominatie Gouden Label – ‘Balsam’ een coproductie met Le Channel scène nationale de Calais en Le Volcan scène nationale du Havre, ging in première op 31 januari in Le Channel Calais en was van 1 t/m 26 juli te zien op Zomer van Antwerpen.

Covid-19 zorgde voor een vesuviaanse implosie van de samenleving. We zaten allemaal maanden opgehokt. Stilaan is er een versoepeling maar uiterste voorzichtigheid blijft geboden. Dit virus is een kronkelende slang die in onze hiel blijft bijten en gif blijft spuiten. Maar hoe kunnen we vreugde voelen zonder ontbering? BALSAM = magie en betovering, een zinnenprikkelende ervaring.
Een bedenking van auteur Gerrit Komrij is van toepassing op deze poductie: “Geluk is een seconde die een eeuwigheid wil zijn”. De muziektheaterproductie ‘Balsam’ duurt 80‘ maar zou tien keer zo lang mogen duren. Na maanden op onze culturele honger te hebben gezeten is deze productie als een doop, een onderdompeling in puur geluk, mens zijn ten voeten uit.

Samensmelting

Theater Laika ‘theater der zinnen’ wil altijd de meest diverse paden verkennen. Laika is ruiken, voelen, zien, horen en proeven. Alchemisten van dienst zijn Peter De Bie, Sara Sampelayo, Simone Milsdochter, Bram Smeyers en Arnaut Vandamme. Het Vlaamse vocaal-instrumentaal ensemble Zefiro Torna bestaat uit klasbakken van multi-instrumentalisten en zangers: Jurgen De Bruyn, Elly Aerden, Philippe Laloy, Jowan Merckx, Raphael De Cock en Jean-Philippe Poncin die hun sporen verdienden bij gezelschappen als het Huelgas Ensemble, Collegium Vocale, de Capilla Flamenca, enz… Muzikaal concept: Jurgen De Bruyn, zintuiglijke concept Peter De Bie en Sara Sampelayo, eindregie: Jo Roets. Voeg deze entiteiten samen en dat geeft sprankelende vonken.

Magie van begin tot eind

Grenzen worden afgetast om het onmogelijke mogelijk te maken. De zintuigen van de toeschouwer worden optimaal bespeeld met scenische installaties om hun enigmatische en onderhuidse effect op de toeschouwer te versterken. Zo koppelen ze terug naar een gedeeld collectief geheugen en versterken zo de mogelijkheid tot een immersieve cathartische ervaring met bedwelmende muziek en alchemistische hocus pucus met verrassende geuren en smaken.

Een voorstelling die parelt als de bubbels in champagne dankzij de gezamenlijke inzet. De schoonheid van klassieke instrumenten naast moderne en volkse instrumenten, prachtige liederen uit Portugal, Griekenland en IJsland, mystieke klanken van Hildegard Von Bingen en 15de eeuwse polyfone muziek gecombineerd met magische extracten en wetenschap, vijzel en stamper zijn nooit ver weg, dit alles weet een maximaal effect te genereren.

Muziek is geen exacte wetenschap, er is veel ruimte voor interpretatie. Zefiro Torna creëert een klankenalchemie bestaande uit bijzondere en originele combinaties van instrumenten en zangtechnieken, resultaat: een hemels klankkleurregister! De solopartijen van Elly Arden vinden de weg naar je hart. De meerstemmige zangpartijen zijn dan weer zweverig, spiritueel, volks, dansant, dwingend. Het resultaat is een zoektocht naar een staat van vreedzame spanning, naar een evenwicht tussen exotisme en eenvoud.

De plaats van gebeuren is geen feestelijk ruimte, maar een marginale ruimte (een oude supermarkt) herbestemd, toegeëigend en ontsloten. Het totale pakket beantwoordt aan een fascinatie voor veranderende paradigma’s, zoals wanneer ruimtes worden verlaten en daarmee de deuren openen voor alternatieve vormen van bezetting. De toeschouwers zitten in een pentagram om de muzikanten en alchemisten heen. Deze opstelling gaat terug op de oeroude vorm die refereert naar het idee van kwintessens en vijf elementen. Een vorm die welbekend is bij alchemisten.

Terwijl de muziek weerklinkt: repetitieve akkoorden die zich bescheiden ontwikkelen, over elkaar heen buitelen en als een waterval exploderen in speelsheid, kracht en tempo zijn de toeschouwers getuige van allerlei experimenten waarbij bepaalde krachten aan het werk zijn. Ingrediënten worden omgezet in iets anders, via een alchemistisch proces van distillatie of gisting. Vloeibaar wordt vast, nat wordt droog, koud wordt heet en omgekeerd. Olie stolt druppelsgewijs tot eetbare parels. Een bloemkoolknopje op je tong geeft een elektrische sensatie. De interventies raken aan het botanische en het kosmische, folklore en orale tradities, oude en hedendaagse mythes.

Een ervaring van puur geluk

Het totaalspektakel ‘Balsam’ is een meeslepende en overweldigende ervaring waarbij creatieve uitbarstingen vanuit verschillende domeinen samensmelten, waarbij eclectische onderdelen hun krachten bundelen en groter worden dan hun som en iedereen met een gedeelde herinnering voor de toekomst naar huis laten gaan. Een opkikker van de moraal van formaat.

Nu we de voorbije maanden uit elkaar gerukt werden en eenzaamheid troef was, vormt dit zinnenprikkelend spektakel met een kalmerende en stimulerende natuurlijkheid, een ode aan het samenzijn en convivialiteit als troost. Eerder dan te vervallen in een cynisch nihilisme in deze vermaledijde coronatijden is dit een godsgeschenk en een ode aan de betoverende werking van kruiden en planten, de inventiviteit van het menselijke ras en de sublieme kracht en schoonheid van muziek. ‘Balsam’ betovert en fascineert over de hele lijn en verdient een Nominatie Gouden Label.

Nouvelle vague

Men zou kunnen gewagen van theater ‘nouvelle vague’. Het contactadres van iedere persoon of bubbel werd genoteerd om aan de contact tracers te bezorgen indien nodig. Mondmasker verplicht. Op diverse plaatsen is er handgel voorzien. Het publiek werd in elke bubbel apart naar zijn plaats geleid en na afloop weer gedisciplineerd buiten geloodst. Het sterk gedecimeerde publiek zat in zijn bubbel op veilige afstand van elkaar.

De alchemisten van dienst met mondmasker reinigden constant hun handen met desinfecterende gel, alsook hun werkoppervlak. Je zou dit als storend kunnen ervaren, maar alles verliep zo organisch dat het er precies bij hoorde. Een schare vrijwilligers (jong en oud) lieten achter de schermen alles stipt volgens het protocol van de GEES verlopen. Niets werd aan het toeval overgelaten. Ook zij verdienen een Gouden Label voor hun onbaatzuchtige inzet en een warm hart voor de kunsten en kunstenaars.

• WAT: ‘Balsam’
• WIE: Laika, Zefiro Torna
• WAAR & WANNEER: Zomer van Antwerpen, 1 tot 26 juli 2020
• FOTO’S: © Kathleen Michiels