*** Dat Schoenbergs bijzondere pianomuziek uitvoeren niet aan iedereen is besteed wordt door deze cd helaas nog maar eens bewezen. Blijkbaar leven we niet meer in de tijd die toelaat om Schoenbergs gevoeligheid aan te voelen, over te brengen en te delen. Een gemiste kans.

*** Dat Schoenbergs bijzondere pianomuziek uitvoeren niet aan iedereen is besteed wordt door deze cd helaas nog maar eens bewezen. Blijkbaar leven we niet meer in de tijd die toelaat om Schoenbergs gevoeligheid aan te voelen, over te brengen en te delen. Een gemiste kans.

Het had nochtans mooi kunnen zijn. Een cd met de vijf pianocycli van Schoenberg, chronologisch geordend, als uiting en voorbeelden van zijn boeiende, compositorische evolutie. Van doorgedreven atonaliteit tot de nieuwe structuur van de dodecafonie. Van de paradigmaverschuiving tonaal naar atonaal in de Drei Klavierstücke op. 11 en de Sechs Klavierstücke op. 19 uit de periode 1909-1911 in Wenen, naar de nieuwe ordening en de “Tonalitätsvermeidung”   en  “Gleichberechtigung der Töne” in de Fünf Klavierstücke op. 23, de geniale Suite op. 25 en deKlavierstücke op. 33a+b van de jaren ‘20. En als toetje de heel bijzondere Drei Klavierstücke uit 1894, gecomponeerd door de toen 25-jarige Schönberg. In die tijd nog  met Umlaut.

geforceerd

Maar helaas. Hoe zeer de pianist ook zijn best doet om zich te oriënteren in het filigraan van verfijnd, contrapuntisch kantwerk, overheerst deze geforceerdheid de spontane, vlotte lezing. Schoenberg moet je voelen, moet je aanvoelen. Schoenberg is geen Boulez en Boulez is nog veel minder Schoenberg. Het probleem met Florent Boffard is dat hij gewoon is om eigentijdse composities “te spelen”. Op zijn palmares staan werken van bvb. Franco Donatoni, György Ligeti, Klaus Huber, Philippe Fénelon en Michael Jarrell, en opnamen van Pierre Boulez' Structures pour deux pianos (met Pierre-Laurent Aimard), Luciano Berio’s Sequenza IV en Bartóks tweede  Vioolsonate (met Isabelle Faust). Hij was overigens ruim tien jaar verbonden aan het Ensemble Intercontemporain. Dit zorgt er wellicht voor dat hij de tedere, emotionele en vooral verleidelijk, sensuele zijde van Schoenbergs pianomuziek niet aanvoelt. De schriftuur kent hij voldoende, maar ondanks zijn theoretisch inzicht in de compositorische structuren, slaagt hij er niet in Schoenbergs bijzondere, grensverleggende muzikaliteit, het gevoel in de muziek, in de mooie, oude, letterlijke betekenis van het woord, tot klinken te brengen. Zijn pianoleraressen Suzy Bossard, Yvonne Loriod, Geneviève Joy en Germaine Mounier zullen daar wellicht ook niet te veel goeds aan gedaan hebben.

Schoenbergs hoogst verfijnd contrapunt martelato spelen, van kantwerk touwknopen maken, doet afbreuk aan de ontelbare, dynamische subtiliteiten. Schoenbergs pianomuziek is een en al subtiliteit en nuance, met een gevoeligheid die deze van Chopin zo mogelijks nog overstijgt. Florent Boffard speelt deze muziek te hard, te afstandelijk, te cerebraal, te nerveus, te gehaast  en te opdringerig.

dvd

Een meerwaarde is wel de bijhorende, 45 minuten durende dvd “Schoenberg, le malentendu”. Hoewel ook veel te droog, te schuchter  en te afstandelijk, legt Florent Boffard (°1964) op zijn eentje aan de piano, de contrapuntische invloeden van Bach en Mozart uit en worden de compositorische structuren aanschouwelijk gemaakt aan de hand van notenvoorbeelden die bepaalde, essentiële noten binnen de stemvoering oplichten. De expressionistische, atonale pianostukken worden mooi verduidelijkt door de kleuren van Kandinsky en beelden van Schoenbergs eigen schilderijen/zelfportretten. Er bestaat binnen de muziek van de 20ste eeuw geen subtielere, contrapuntische klaviermuziek dan Schoenbergs Klavierstücke.

Schoenberg wist maar al te goed waarom hij zei van zijn muziek  dat ze niet modern was, maar dat ze slecht gespeeld werd. Helaas worden door deze opname Schoenbergs woorden nog maar eens bewaarheid. ’t Zou niet mogen.