Onze website is vernieuwd, geef zelf je evenementen in. Heb je een fout gezien. Mail ons!

Klassiek Centraal

Alfonso Gómez schildert Morton Feldman met licht en lucht

De Spaans-Duitse pianist Alfonso Gómez heeft het aangedurfd de drie laatste pianowerken van Morton Feldman op cd te zetten. Zijn interpretatie is opvallend licht en sprankelend, waarmee hij een nieuw element toevoegt aan de meditatieve klankwereld van deze Amerikaanse componist.

 De piano was het lievelingsinstrument van Morton Feldman (1926–1987). “Wat is het verschil tussen een orkest en een piano? Een piano heeft pedalen”, zei hij eens. De drie werken op deze cd – Triadic Memories (1981), For Bunita Marcus (1985) en Palais de Mari (1986) – zijn iconisch voor Feldmans compositorisch parcours. In de eerste plaats wegens de lengte. De eerste twee stukken duren ieder bijna anderhalf uur, Palais de Mari 25 minuten. Verder valt de beperking van het muzikale materiaal op. Triadic Memories is grotendeels gebouwd op drie dicht tegen elkaar liggende noten (c#, d en e-mol), die steeds gevarieerder worden gecombineerd, gespeeld door beide handen over het volledige register. Ook maakt hij gebruik van een half ingedrukte rechterpedaal, waardoor harmonieën weliswaar langer blijven resoneren, maar zonder dat het een akoestische soep wordt. Deze techniek heeft Feldman verfijnd in For Bunita Marcus, waar de half ingedrukte pedaal zorgt voor een constante resonantie waarop de melodische patronen worden gevlijd. In dit stuk, opgedragen aan de vrouw met wie hij 7 jaar samen was, zet hij het metrum in als vormkenmerk. De rusten worden verpakt in lange maten en het melodisch materiaal in korte. Feldman heeft deze techniek wel eerder toepast, maar in dit stuk heeft hij er zoveel perfectie ingelegd dat het haast een systeem lijkt – iets dat hem zou verafschuwen.

Terminale patiënt

“Ik weet van tevoren niet hoelang een stuk gaat duren”, zei Feldman in een lezing. “Veel hangt af van emotionele en persoonlijke omstandigheden. For Bunita Marcus heb ik geschreven toen mijn moeder was gestorven. Het was alsof ik wenste dat ze nog even bij ons bleef. Ik wilde niet dat het stuk ook dood ging. Compositorisch gezien probeerde ik dit stuk in leven te houden zoals een terminale patiënt.” Feldman haalde veel ideeën en inspiratie bij andere kunstvormen zoals schilderkunst en oosterse tapijten. Palais de Mari doet onbewust denken aan tapijtkunst: een versmelting van vier tonen, met een grenzeloze rijkdom aan timbres, in een herfstachtige coloriek. Het vereist een lichte, delicate en constante aanslag om dit stuk te laten ademen.

Alfonso Gómez (Vitoria, Spanje, 1978) viel vorig jaar op met een tintelende interpretatie van Messiaen’s Vingt regards sur l’Enfant-Jésus. Eerder had hij werk van Ravel en Debussy opgenomen. In een schriftelijk interview zegt hij: “Ik had al eerder Feldman gespeeld, maar in de lockdown verdiepte ik me bijna obsessief in zijn laatste werken. Gemoedsrust en afzondering waren essentieel voor een maximale concentratie en voor het vinden van de juiste puls en het juiste tempo. Dit geldt vooral voor zijn laatste werken, waar de structuren zich tot extreme lengtes uitstrekken, en waar klank en dynamiek essentieel zijn om de juiste kleur te vinden.”

Verschillen

 “Hoewel de drie opgenomen werken tot Feldmans laatste periode behoren, zijn er grote verschillen. In For Bunita Marcus is ritme niet zomaar een parameter in het muzikale discours, maar een essentieel onderdeel van de structuur. De ritmes worden voortdurend gevarieerd. Daarom heb ik geprobeerd zo ritmisch mogelijk te spelen, wat niet eenvoudig is omdat veel maten vol rusten zitten. Triadic Memories is naar mijn mening een abstracter werk, een gigantische muurschildering waarin Feldman met ons muzikaal geheugen en onze klankperceptie speelt. Palais de Mari daarentegen is een magisch werk, waarin het gevoel voor ritme ook heel belangrijk is, maar meer timbraal en kleurrijk. Motieven van weinige noten verschijnen en verdwijnen op een bijna Darwinistische manier: alleen de meest effectieve blijven tot het eind in leven.”

Alfonso Gómez

“Zijn composities zijn enorm organisch, als een object dat voortdurend van perspectief verandert. Onze manier van luisteren en onze interpretaties veranderen ook. En om zijn esthetisch concept te begrijpen was het ook heel belangrijk om zijn bewondering voor Anatolische tapijten te doorgronden, me te verdiepen in de narratieve (of liever anti-narratieve) stijl van de schrijver Samuel Beckett, waarvan Feldman idolaat was.”

 “Uitdagingen? Veel. Ik moest bijvoorbeeld mijn manier van pianospel opzij schuiven om Feldman te kunnen spelen. Ik overdrijf niet. Hoe meer Feldman ik oefende, hoe slechter ik andere componisten speelde. Neem bijvoorbeeld de dynamiek in herhalingen. Onze leraren leren ons herhalingen te spelen als een echo, om de herhaling interessant te maken, want blijkbaar ‘kan er geen identieke herhaling in de muziek zijn.’ Volgens deze premisse zouden we nooit het einde van een compositie van Feldman bereiken, omdat we dan de spanning zouden verliezen. Ik moest dus leren alle noten te spelen met exact dezelfde aanslag, dezelfde dynamiek, en, het belangrijkste, zonder frasering. Feldman heeft ooit gezegd dat zijn muziek zacht is omdat hij geïnteresseerd was in de klank, niet in de aanslag. Dit is een van de moeilijkste uitdagingen voor mij geweest.”

Als een sculptuur 

“Persoonlijk helpt het mij om niet alleen in muzikale termen te denken, maar ook in vormen, structuren, woorden en kleuren. Passages van 10, 15 minuten hebben voor mij een bepaalde vorm, als een driedimensionale sculptuur. Dit helpt me om de spanning op lange termijn te behouden en om elke passage een concreet karakter te geven. Ik denk dat zijn muziek het best tot haar recht komt op een Steinway of Fazioli piano (C of D), in een middelgrote zaal waar het publiek zich beter kan concentreren.”

 “Van Aki Takahashi, de grote pianiste die rechtstreeks met Feldman heeft samengewerkt, is bekend dat zodra zij Feldman begint te spelen, zij niet meer kan stoppen. Ik denk dat dit perfect het gevoel en de concentratie beschrijft die we moeten hebben als we deze werken spelen,” aldus Alfonso Gómez.


  • WAT: Morton Feldman – Late Works for Piano
  • WIE: Alfonso Gómez (piano)
  • LABEL: Kairos 0015106 (3 cd’s)
  • FOTO’S: Badische Zeitung, Alice, KAIROS, Donostia Kultura, Diario de Noticias de Álava

Details:

Titel:

  • Alfonso Gómez schildert Morton Feldman met licht en lucht

Blijf op de hoogte

Elke donderdag sturen we een nieuwbrief met de meest recente berichten op onze website

– advertentie –