*** Ook wie een cd-theek heeft waar zo ongeveer ‘alles’ in zit, ontdekt bij elke portie ‘browsen‘ en zelfs na ettelijke jaren ‘studie’ nog steeds nieuwe of alvast schier onbekende dingen. De hoeveelheid muziek die ooit aan het papier toevertrouwd werd, is namelijk eveneens bijna onuitputtelijk. Heel terloops dit: Ik schreef “toevertrouwd aan het papier”. Nu is dat aan een of andere digitale drager… waarvan de ‘eeuwige houdbaarheid’ nog niet is aangetoond.
*** Ook wie een cd-theek heeft waar zo ongeveer ‘alles’ in zit, ontdekt bij elke portie ‘browsen‘ en zelfs na ettelijke jaren ‘studie’ nog steeds nieuwe of alvast schier onbekende dingen. De hoeveelheid muziek die ooit aan het papier toevertrouwd werd, is namelijk eveneens bijna onuitputtelijk. Heel terloops dit: Ik schreef “toevertrouwd aan het papier”. Nu is dat aan een of andere digitale drager… waarvan de ‘eeuwige houdbaarheid’ nog niet is aangetoond. We stellen vast hoe ‘verwaterd’ tv-beelden van pakweg twintig jaar geleden eruitzien…
Klassieke vragen
De ‘klassieke’ vragen die we stellen als we een nieuwe cd in handen krijgen zijn: wie, wat en hoe… Een nieuwe ‘ster’ verdient aandacht precies omdat niemand die al kent en we eerst wel eens willen horen wat hij of zij in petto heeft… Bij iemand als Eliane Reyes weten we dat al lang. Deze Belgische pianiste trad voor het eerst op als ukje van vijf, won de Cziffra-wedstrijd in Senlis toen ze tien was en stond hetzelfde jaar op het podium met een concerto van Haydn tijdens het Tibor Varga Festival. Ze is nu professor aan het Conservatorium van Brussel en zit zo een beetje overal in de jury van grote pianowedstrijden. Une grande dame du piano.
Alexandre Tansman
De Poolse pianist Alexandre Tansman (1897-1986) trok in 1919 als jonge man uit zijn geboortestad Lódz naar Parijs, waar hij tot zijn eigen grote verrassing succes boekte met zijn vertolking van grote meesters en met zijn eigen composities. Hij werd vrij vlug opgenomen onder collega’s als Ravel, Milhaud, Honegger, Stravinsky… In 1925 reeds werd zijn werk over de Grote Plas uitgevoerd door niemand minder dan Mengelberg (New York) en Koussevitzky (Boston).
Tansman ontmoette er George Gershwin en andere ‘sterren’ zoals Charly Chaplin aan wie hij zijn tweede pianoconcerto opdroeg… Hoe Tansman, nadat hij in de Tweede Wereldoorlog vanwege zijn talenkennis bij de dienst Internationale Censuur gediend had (onder schrijvers als Giraudoux en Duhamel), door het grote publiek vergeten geraakte, is een raadsel. Hij werd 89 jaar en bleef tot op hoge leeftijd actief. Na het hoogtepunt – Huit Cantilènes, hommage à J.S. Bach, opgedragen aan Arthur Rubinstein in 1949 – schreef hij ook nog het symfonisch oratorium Isaïah de profeet, dat in première ging in Parijs, op 12 juli 1950, exact tweehonderd jaar na de dood van J.S. Bach.
Varietas delectat
De jongste cd van Eliane Reyes omvat vijf titels uit het hele oeuvre voor piano van Tansman. Daar zitten zowel laatromantische als moderne stukken tussen.
Heel kort. De zesdelige Suite dans le style ancien (1929) doet haar naam eer aan. We worden af en toe op een verkeerd been gezet. Het zou klassiek kunnen zijn, maar ook romantisch en toch weer niet… De drie Ballades dateren uit 1941 en hoewel niet uitgesproken dramatisch, klinken in (samen) bijna een half uur muziek sombere achtergronden. Bij een tweede luisterbeurt ontdek je hoe boeiend deze muziek wel is. We vertellen er hier ook meteen bij dat je de cd niet aan één stuk door moet beluisteren. Die muziek is meer aandacht waard.
Volgen zes Arabesques (1930) waarbij elke ondertitel bepaalt wat we te horen krijgen: Intermezzo, Mazurka (uiteraard hommage aan Chopin), Nocturne (intiem), Fanfare (vrolijk), Berceuse (intrigerend) en Danza (spetterend). De Cinq Impressions (1934) zijn sfeerstukjes, afwisselend Calme, Burlesque, Triste, Animé en Nocturne. Tot slot Huit Cantilènes (1949), een hommage aan J.S. Bach voor wie Tansman zijn hele leven lang een grote bewondering koesterde. Wie niet eigenlijk? Het werk refereert inderdaad aan (bijvoorbeeld) een suite van Bach maar verkent ook voortdurend moderne idiomen. Allicht het boeiendste wat op de cd staat. Het is dan wel een hommage maar geen pastiche, laat staan een imitatie van de grote Bach. Tansman doet er iets mee…
Hart en ziel
En dat kunnen we ook vaststellen bij Eliane Reyes. Met hart en ziel wordt hier ‘muziek gemaakt’. Typisch voor deze schone kunst is natuurlijk dat die niet zonder uitvoerder bestaat. “Alles zit in de partituur”, hoor je wel eens vertellen. Juist ja, maar het hele eieren eten is toch wel ‘het’ eruit te halen. Sta me toe u op het hart te drukken deze muziek niet als ‘music while you work’ af te spelen…Er is zelfs meer dan één beluistering nodig om enigszins door te dringen tot de diepste lagen ervan. Minpuntje: in het bijbehorende boekje vind je alleen tekst in het Engels en het Frans. Voor een Belgische pianiste had men een beroep kunnen doen op een goede vertaler Nederlands.
