Het Alban Berg Ensemble Wien werd opgericht in 2016. Het bestaat uit de strijkers van het beroemde Hugo Wolf kwintet, aangevuld met enkele blazers en piano. Onlangs kreeg het ensemble de zegen van de Alban Berg Stiftung: het mag zich nu officieel een autoriteit noemen op het gebied van het repertoire van de vroege twintigste eeuw.

Het ensemble brengt op zijn debuut cd voor het Gele label arrangementen van werk van drie hemelbestormers uit de jaren 10 van de vorige eeuw, een tijd die gekenmerkt werd door een voortdurende botsing tussen oud en nieuw. Hoe heftig die strijd was, is op deze cd goed terug te horen.

Spoken uit het verleden

Boeiend zoals elk van de drie componisten op deze cd op volstrekt eigen wijze afrekent met de spoken uit het verleden.
Mahler worstelde in al zijn symfonieën met de schaduw van Beethoven.
Schönberg zette met zijn Kammersymfonie 1 opus 9 uit 1906 een giant step op weg naar de dodekafonie. Wagner die in Schönberg’s vroege werken zoals Verklärte Nacht nog zo’n duidelijke bron van inspiratie was, is compleet uit het zicht verdwenen.
Richard Strauss had een wat luchtiger kijk op het verleden. In zijn kaskraker Der Rosenkavalier (1910) confronteerde hij werkelijkheid en verleden op revolutionaire wijze tot een burleske potpourri waarin de bourgeois uit de negentiende eeuw ten grave gedragen wordt.

Ragfijn, analytisch en uitgelaten

Mahlers onvoltooide Tiende symfonie (1910) bestaat uit maar uit één deel Adagio/Andante. De Britse componist Martyn Harry maakte er een ragfijne bewerking van voor fluit, klarinet, strijkkwintet en piano waarin alle subtiliteiten uit de partituur terug te horen zijn. De intensiteit waarmee gemusiceerd wordt maakt het gemis aan orkestraal geweld meer dan goed.

Schönbergs Kammermusik 1 opus 9 kreeg een bewerking van niemand minder dan Anton Webern. De oorspronkelijke bezetting van tien blazers en vijf strijkers is hier teruggebracht tot fluit, klarinet, viool, cello en piano. Dat komt de verstaanbaarheid van deze gecompliceerde partituur zeker ten goede, maar wat je mist is de nervositeit en de opwinding die vooral ontstaan in de snellere delen als de lage stemmen (basklarinet, contrafagot, fagot en contrabas) op hol slaan. Deze bewerking benadert ook niet de klankkleur en het volume van het origineel. Wat  mij betreft is deze versie ook wat te analytisch, hoewel het distilleren van het bonte origineel tot deze beperkte bezetting wel een huzarenstukje is.

Strauss’ Der Rosenkavalier Suite (1944) is misschien nog het meest geslaagde arrangement op deze cd. Het is onduidelijk wie deze Suite samengesteld heeft, vermoedelijk was het dirigent Artur Rodziński. Hoe dan ook, Strauss maakte geen bezwaar en in de loop der jaren heeft de Suite zich een vaste plaats in het orkestrepertoire verworven.
Martyn Harry voegde aan het ensemble nog een hobo en contrabas toe, wat een prettige stevigheid en een rijkere klankkleur geeft. De muzikale orgastische erupties waar het origineel zo beroemd om is, komen hier dan ook goed uit de verf. De sfeer is onmiskenbaar decadent Weens. Hier gaan alle remmen los en mag iedereen het stokpaard van de virtuositeit berijden.

In het voetspoor van Schönberg

Met deze cd treedt het Alban Berg Ensemble Wien nadrukkelijk in de voetsporen van de Verein für Musikalische Privataufführungen die in 1918 door Schönberg werd opgericht met het doel om een serieus geïnteresseerd  publiek vertrouwd te maken met de muzikale nieuwigheden uit die tijd. Omdat de financiële middelen beperkt waren, moest men zich meestal beperken tot arrangementen van orkestwerken. En omdat geluidsreproductie nog nauwelijks bestond was dit vaak de enige manier om met nieuw werk kennis te maken. Verstaanbaarheid en precisie stonden bij Schönberg voorop.
Het moet gezegd: in dat opzicht doet het Alban Berg Ensemble Wien niet onder voor zijn illustere voorganger.

Deze cd laat een ensemble horen dat op het toppunt van zijn kunnen musiceert. Niet alleen het samenspel is voorbeeldig, maar ook de opname is dat. Aan verstaanbaarheid en precisie ontbreekt het geen moment.

Dat maakt deze composities die geen hoge meezingfactor hebben toegankelijk voor een groot publiek. Hopelijk vormt deze cd ook de aanzet om de originelen eens te beluisteren.

• WIE: Alban Berg Ensemble Wien
• WAT: Mahler, Schönberg, Strauss
• UITGAVE: Deutsche Grammophon 4819187
• FOTO: mt
• BESTEL HIER: JPC