80 jaar Arvo Pärt gevierd door Goeyvaerts Strijktrio

9/11… Het gecommercialiseerde leed dat gebruikt wordt om politiek te scoren, zo kan je 11 september jaarlijks noemen. Je weet wel, de aanslagen in New York van 2001… Gelukkig zijn er andere en vooral betere verjaardagen, deze van Arvo Pärt bijvoorbeeld.

Soms hoor je mensen, die niet zo thuis zijn in de hedendaagse klassieke muziek reageren na het aanhoren van een werk van Arvo Pärt: “Oh? Leeft die nog? En die componeert zo?” Het is de gekende verwondering. Ja hoor, hij leeft nog. Hij leeft en zal nog lang leven, ook als hij niet meer tastbaar aanwezig zal zijn. Na hem zullen nog vele generaties zijn tijdloze muziek uitvoeren, als het God beliefd. God… Pärt was en is een gelovig christen, meditatief religieus ingesteld. Het was voor de Est tijdens de USSR dictatuur niet mogelijk er uiting aan te geven, alhoewel, de verborgen boodschap was er niet minder om. Eens bevrijd van het totalitaire regime, kon hij vrijuit voor zijn visie opkomen en kregen composities de titel en / of tekst die hij ooit angstvallig verborgen hield.

Bomvolle kerk voor feestconcert

De Sint-Jozefkerk in Sint-Niklaas is een neogotische kerk van geen betekenisvolle gevelarchitectuur, maar binnenin is ze eind 19de eeuw gedecoreerd door mensen met grondige kennis van het middeleeuwse kleurenpallet en de motieven van zowel de katholieke als de orthodoxe kerken. Men is er toen in geslaagd, wat maar zeldzaam is, om de decoraties zo aan de historie te linken en ze toch ‘hedendaags’ (voor toen zeker) te maken dat je het wel mooi moet vinden. En zo werd deze kerk misschien wel de ideale ruimte om religieus werk van Arvo Pärt uit te voeren.

De kerk zat afgeladen vol. De sacristiebel rinkelde. Stilte volgde…

Het orgel zet in. Bart Jacobs, een van onze beste orgelisten van het ogenblik, vertolkt Pärts ‘Trivium’ op het opvallend rijke en zeer goed klinkende orgel van de Sint-Jozefkerk. Wat een instrument! Meesterlijk virtuoos – ja je moet voor Pärts muziek virtuositeit hebben – weet Jacobs de sfeer van weleer te herschapen van tijdens de grote misvieringen waar het orgel nooit afwezig was. Dit werk in ABA-vorm heeft iets van de meest beklijvende orgelcomposities die ons in de loop der eeuwen zijn nagelaten. Het is groots en het is tegelijk voorzichtig bescheiden. Het aanbidt nederig en is uitbundig prijzend.

… Percussionist Simon Weetjes zit midden de kerk aan zijn slagwerkstel. Een streng beperkte melodische ritmiek wordt in vier delen gevarieerd en herhaald… Het eist de aandacht op. Aan het groot altaar in het kerkschip staan de tenoren Olivier Berten en Pieter De Moor en zingen het verhaal van Sarah: “Sarah Was Ninety Yeras Old”. Negentig jaar en dan zwanger, ja het is een verhaal uit het Oude Testament. In tertsen en dissonanten die elkaar kruisen via een minimale melodie voel je een verwijzing naar de oudere beperktere meerstemmige polyfonie. Het duurt ‘lang’, de intro is breed uitgeschreven en wordt herhaald maar telkens met iets meer kracht tot het orgel inzet en een sopraan – Zsuzsi Tóth – van ergens uit de ijle hoogte inzet. De muziek zwelt aan, het orgel gaat in tutti, het slagwerk wordt indrukwekkend en met een slag op de gong zwakt de fortissimo terug af naar een eerbiedige breekbaarheid waarna het werk uitsterft.

Stabat Mater

Hoeveel keer het Stabat Mater op muziek is gezet, is mogelijk niet geweten. Veel is zeker ook al is het populairste, dit van Pergolesi, bijna het enige dat de meeste mensen kennen. We gaan niet vergelijken, en toch… Wie de barokmuziek en de muziek van de polyfonie die tot de barok leidde kent en begrijpt, die voelt aan dat Pärt aansluiting zoekt, ook al is het zo ‘tintinnabuli’, Pärts eigen stijl. Een melodie die geen melodie is en daardoor net wel, wordt gekneed tot een geheel dat je overmant. Ook hier komt de muziek vanuit de hoogte, of is het voor Arvo Pärt de hemel?, neerdalen. Bijna ijskoud snijdend en een koele bries veroorzakend die opwarmt om terug af te koelen en te verdwijnen zoals ze kwam. Het strijktrio (Kristien Roels, Kris Matthynssens en Pieter Stas) zet in, de zangers  – de vermelde sopraan en tenor, aangevuld met de atus Barnabás Hegyi – vallen in, het geheel bloeit open met overtuigende samenzang, tegenzang en solostemmen die een spel spelen met de drie strijkers. Het is Pärts wijze om het Stabat Mater in muziek om te zetten. Net als het vorige werk, is dit niet echt muziek om thuis te beluisteren. Hij komt alleen tot zijn recht tijdens een concert dat de religieuze inslag ten volle eerbiedigt. Als dat dan kan in een kerk als deze Sint-Jozefkerk, met bovendien een geschikte akoestiek, uitgevoerd door topmusici die met een ernstige bescheidenheid musiceren, dan wordt iedereen overtuigd. En ja, dit leidde dan ook tot een langdurende staande ovatie.

Na het concert kreeg Lukas Pairon, stichter van Musik Fund, de gelegenheid een single met twee mooi wiegenliedjes van Arvo Pärt aan te bieden. De opbrengst van de verkoop schenkt het Goeyvaerts Strijkrio integraal aan het goede werk van Musik Fund. De burgemeester van Sint-Niklaas, Lieven Dehandschutter, kreeg het eerste exemplaar aangeboden.