**** Henri Vieuxtemps, de naam zegt ons wel iets, als violist die beroemd was en omdat hij het vrolijke deuntje ‘Waar kunnen wij nog beter zijn’ in een vioolconcerto verwerkte. Daar stopt zowat de algemene kennis over deze violist die een revolutie in het vioolspel veroorzaakte…
De oude wereldvermaarde Belgische vioolschool dankt haar bestaan aan Charles Auguste de Bériot (1802-1870), leraar van Vieuxtemps, de violist uit Verviers. Het wat verpauperde Waalse stadje dat haar grote zoon een knap standbeeld gunde. Zonder Vieuxtemps was Eugène Ysaÿe nooit geworden wie hij geworden is en hadden we mogelijk geen Koningin Elisabethwedstrijd. De Russisch-Joodse school baseerde zich op de Belgische, maar legde onder meer nadruk op enorme vibrato, glissando’s bij de vleet en kreunende harde inzetten van de strijkstok. Zeg dat ze minder fijn was. Vandaag is Armenië het land dat de oude Belgische vioolschool onderricht. Daar stapte men van de vibrato’s, glissando’s en ruwe insteek van de strijkstok weg om zo terug naar een bijzonder zuivere toonzetting te komen, een wijze die veel lyrischer en dromeriger kan zijn en toch bijzonder krachtig en stralend waar het moet. De bekendste hedendaagse violist van die school is Sergey Khachatryan, zowat de meest opvallende eerste prijswinnaar van de Kon. Elisabethwedstrijd Viool (2005) sinds de jaren 1970 tot heden. Uiteraard vormde hij zich niet alleen daar maar wel internationaal. Zo moet je het doen om een brede visie en kunde op te bouwen.
Henri Vieuxtemps (1820 -1881) was ook bijzonder internationaal gericht, net als zijn twee beroemde leerlingen Eugène Ysaÿe (1858-1931) en de Hongaarse Duitser Jenö Hubay (Eugen Huber – 1858-1937). Vieuxtemps werd hun leraar.
Begin dit jaar vierde de geboortestad van deze vioolbouwerzoon met een klein festival zijn 200ste verjaardag. Veel meer gebeurt er niet rond. Alles werd overschaduwd door Beethoven 2020 – een zo goed als gehandicapt feestjaar door de aanslepende wereldwijde corona Covid 19 crisis. Ook een aantal concerten rond de viering van 200 jaar Vieuxtemps werden geannuleerd. Zo had het Lawson & Lawson Duo grote plannen met een Europese en Amerikaanse Vieuxtemps-tournee waar hun nieuwste cd, gewijd aan die verjaardag en de drie vermelde violisten, zou gelanceerd worden. Helaas, het is niet anders, de concerten gaan niet door, maar de cd, die is er! Broer en zus Eliot (viool) en Jill Lawson (piano) stelden een programma samen dat Henri Vieuxtemps op intiemere wijze alle eer aandoet.
De CD en de wereldpremière van Ysaÿe’s Grande Valse de Concert
Er is zelfs een wereldpremière op de cd en van andere werken bestaat het vermoeden dat ook zij een eerste maal zijn opgenomen. Ondanks de namen van de drie grootmeesters die in de vioolwereld nog steeds geschiedenis schrijven, blijkt dat er nog werk te ontdekken valt.
Eliot Lawson herinneren we ons bij Klassiek Centraal onder meer van zijn optreden op de viering Vijf Jaar Klassiek Centraal in de Gotische Zaal van het Brusselse stadhuis (juni 2011). Zowel zijn zus Jill als hijzelf wisten in de loop der jaren niet alleen heel wat internationale prijzen bij elkaar te musiceren, zij zijn beide zeer actief op de internationale podia en geven les in verschillende conservatoria. Ze koesteren een bijzondere eerbied voor Vieuxtemps en diens betekenis voor de muziekwereld en zeker die van de viool.
De Lawsons kozen ervoor om de latere amper gekende werken van Vieuxtemps – die de laatste jaren van zijn leven alleen nog componeerde omwille gezondheidsproblemen – en vroegere werken van zijn twee naaste pupillen te verzamelen. Deze werken worden afwisselend gespeeld, niet chronologisch, maar des te meer bij elkaar passend of aansluitend. Het zijn geen doorgedreven virtuoze werken waar de topviolisten hun konden in uitleven en het publiek mee op de hand krijgen, het zijn veel eerder intieme werken. Vandaar ook de titelkeuze van de CD ‘Intimate voices’, toepasselijker kon het niet.
Al de werken hebben niet alleen volwaardige vioolpartijen, maar ook een volwaardige pianobegeleiding. Het is kamermuziek die gaat voor de versmelting van viool en piano, voor het uitdragen van een zachte boodschap, de boodschap van schoonheid in àlles. Een schoonheid waar de violist en pianist dienaar van zijn en deze het publiek schenken en die boodschap hebben Lawson & Lawson begrepen.
Naar mijn gevoel moet je deze werken niet in een grote zaal beluisteren, maar ergens in een kleine, warme zaal met nog van dat echt neo-barok stuckwerk uit die tijd en veel rode velours gordijnen, een kristallen luchter of kaarslicht, dik tapijt en met donkere stof overtrokken stoelen. Of ja, thuis. Daar kan je natuurlijk ook luisteren want er is deze CD. Een CD vol mooie kamermuziek die je amper of niet kent en die vlot en eerlijk vertolkt is. Soms wat hees (de technische kwaliteit overtuigt niet helemaal) en soms een slordigheidje, maar dat maakt het wat natuurlijker alsof je in de zaal zit. Verder beantwoordt de viool helemaal aan die beroemde Belgische vioolschool die vandaag terug aan de top staat, mee dankzij violisten als Eliot Lawson.
Of de kleine vrijpostigheden op de CD bewust zo opgenomen zijn of niet, weten we niet, maar ach, dat is niet zo belangrijk. Wat wél belangrijk is, is de sterke vertolking van muziek die straks veel bekender mag (moet?) worden.
- WAT: CD Intimate voices – Vieuxtemps, Hubay, Ysaÿe
- WIE: Lawson & Lawson Duo (Eliot Lawson – viool, Jill Lawson – piano)
- UITGAVE: ZED Classics – zed20001 (opgenomen in Flagey, Studio 1)
- FOTO’S: mt
